Sad-ukti-karnaamrtam
maìgalam
prajïäà käm api sampadaà ca kurute yat-päda-saàvähanaà
nityaà çämyati viñva-gandha-tamasaà yac-cakñur unmélanät |
yat-pädärghya-payo vidhüya duritaà niùçreyasaà yacchati
svänte naù sa vasatv anäratam anäkhyeya-svarüpo hariù ||1||
prastävaù
çauryäëéva tapäàsi bibhrati bhayaà yasmin na yasyävadhir
jïäne däna iva dviñäm iva jayo yenendriyäëäà kåtaù |
samräjäm iva yoginäm api gurur yaç ca kñamä-maëòale
sa çréla-lakñmaëa-sena eka-nåpatir muktaç ca jévann abhüt ||1||
tasyäsét prati-räjatad-våta-mahä-sämanta-cüòämaëir
nämnä çré-baöu-däsa ity anupama-premaika-pätraà sakhä |
täpaà santamasaà harann aharahaù kértià dadhat kaumudéà
säkñäd akñaya-sünåtämåtamayaù pürëaù kalänäà nidhiù ||2||
çrémän çrédhara-däsa ity adhiguëädhäraù sa tasmäd abhüd
äkaumära-pära-pauruña-parädhénasya yasyäniçam |
lakñmér veda-vidäà gåheñu guëitä goñöhéñu vidyävatäà
bhaktiù çrépati-päda-opallava-nakha-jyotsnäsu viçrämyati ||3||
pratyekaà viñayeñu païcaka-mitaiù çlokaiù kavénäm idaà
tenäkäraëa-bändhavena vidadhe çré-sükti-karëämåtam |
prétià pallavayantu karëa-kala-sémäpürayantaç ciraà
majjantaù pariçélayantu rasikäù païca pravähän iha ||4||
amaräù çåìgära-caöü apadeçoccävace kramaçaù |
iti païcabhiù pravähaiù sad-ukti-karëämåtaà kriyate ||5||
amara-praväha-vécayaù
atha dhätä ravir éça-praëati-mahädeva-çiva-hara-kréòäù |
praçnottaräööahäsäv amuñya mürdhéttamäìga-gaìgä ca ||1||
mauli-çaçé koöéro muëòävalir akñi purabhidärambhaù |
bäëänaloñöa-mürtir bhairava-hara-täëòavärambhau ||2||
nåtyaà hara-prasädanam atha gauré pariëaya-stha-gauré ca |
çåìgäro giri-duhitur durgä kälé tathärdha-näréçaù ||3||
çåìgäré ca gajänana-çara-sambhava-bhåìgiëaù pramathäù |
atha hariharau sakäntau sura-sindhur jahn-kanyakäçaàsä ||4||
matsya-kamaöha-sükara-keçari-nåsiàha-päëi-janmänaù |
çåìgäré ca nåsiàho vämana-mürtis trivikramo bhågujaù ||5||
däçarathir eña virahé haladhara-jina-kalkino’tha kåñëasya |
çiçutä-kumära-bhävau svapnäyita-yauvana-kréòäù ||6||
praçnottaraà ca veëu-dhvananaà gétaà bhujaç ca giri-dharaëam |
utkaëöhä gopa-vadhü-sandeço harir amuñya bhaktiç ca ||7||
udadhi-mathana-harir ambudhi-mathanottha-çréù svayaàvaro lakñmyäù |
çré- çåìgäraù kamaläkamalopälabha-väk praçastenduù ||8||
candra-kalä çaçi-bimbaà prauòha-vidhuù saruci-candramä raçmiù |
jyotsnä kalaìka-tama-uòu-kairava-sahitendu-bhävaç ca ||9||
miçra-bahu-rüpakästaìgata-bahu-viñayendavo’tha gandhavahaù |
dakñiëa-nadé-samudra-prabhäta-bhinnaç ca puñpa-dhanvä ca ||10||
smara-çauryam athoccävacam iti païcopeta-navati-vécibhiù |
çrédhara-däsena kåtaù kåtinä deva-praväho’yam ||11||
deva-pravähaù
1. atha brahma-véciù
çambhoù säkñät sakhaikaù sura-pati-paro dharmaräjas tathänyaù
präëä viçvasya kasya prathamatara-mataù ko’nu sambhäñaëéyaù |
käryäyätän viditvä muhur iti caturo lokapäläàç caturbhir
vaktrair äbhäñamäëaù samam udita-ravaù pätu padmodbhavo vaù ||1||
pälitasya |
ägaskäriëi kälanemi-dalane tat-täòanärthaà ruñä
näbhé-paìkajam astratäà gamayituà jäne prayatne çriyaù |
äväsonmathanopapädita-bhaya-bhräntätmanaù sambhramäd
abrahmaëya-paräù purätana-muner väcaù prasédantu vaù ||2||
bhaööa-çréniväsasya | (Smv 2.108)
päyäd vo madhukaiöabhäsura-vadhe viñëu-prabodhoddhuro
dhätä vaktra-catuñöayaà tu yugapad yasyäbhavat-särthakam |
ekaà stauti mukhaà çiväm itarad apy ärtaà varän yäcate
daityau praty aparaà vitarjati haraty anyac chriyaù sambhramam ||3||
vasanta-devasya |
yan na kñuëëaà kadäcit tuhina-kaëa-caya-syandibhiç candra-pädair
näpi vyäléna-musrair nava-nalina-saro-bandhubhir bhänavéyaiù |
tat-kalpäntänuñaìgi drutam atanutamaù päöayantyaù samantäd
ädyädhétau vidhätur mukha-çaçi-visåtäù päntu vo danta-bhäsaù ||4||
béjakasya |
jätas te’dhara-khaëòanät paribhavaù käpälikädyo’bhavat
sa brahmädiñu kathyatäm iti muhur bälyäd guhe jalpati |
gauréà hasta-yugena ñaë-mukha-vaco roddhuà nirékñyäkñamäà
vailakñyäc caturäsya-niñphala-parävåttiç ciraà pätu vaù ||5||
(Srk 101, Smv 2.105)
2. süryaù
tuìgodayädri-bhujagendra-phaëopaläya
vyomendra-néla-taru-käïcana-pallaväya |
saàsära-sägara-samutkramiyogisärtha-
prasthäna-pürëa-kalasäya namaù savitre ||6||
varäha-mihirasya | (Srk 150)
viñvag-visäri-timira-prakarävaruddha-
trailokya-netra-puöa-siddha-rasäyanäya |
tubhyaà namaù kamala-ñaëòa-viñäda-nidrä-
vidrävaëodyata-karäya diväkaräya ||7||
çré-kaëöhasya |
çuka-tuëòa-cchavi savituç caëòa-rucaù puëòaréka-vana-bandhoù |
maëòalam uditaà vande kuëòalam äkhaëòaläçäyäù ||8||
vidyäyäù | (Srk 149, Spd 86)
jéyäd eka-phalaà nabhas-tala-taror abhraàçi sindüriëé
mudrä kairava-känanasya timira-steyäya sandhir divaù |
mandära-stavakontarékña-kavaré-bhärasya gauré-pateù
kampilla-cchada-päöala-cchavi kulac-chatraà raghüëäà raviù ||9||
hareù |
ädyünas tamasäà cakora-ramaëé-rägäbdhi-manthäcalo
jévätur jalajasya väsava-diçä-çailendra-cüòämaëiù |
ädeñöä çruti-karmaëäà kumudiné-çokägni-pürëähutir
devaù soma-rasäyanaà vijayate viçvasya béjaà raviù ||10||
vibhäkarasya |
3. éça-praëatiù
maulau vegäd udaïcaty api caraëa-bhara-nyaïcad-urvétalatväd
akñuëëa-svarga-loka-sthiti-mudita-sura-çreñöha-goñöhé-stutäya |
saàträsän niùsaranaty avirata-viñajad-dakñiëärdhäìga-
bandhäd atyaktäyädri-putryä tirpurahara-jagat-kleça-hantre namas te ||11||
bäëasya | (Srk 56)
namas tuìga-çiraç cumbi-candra-cämara-cärave |
trailokya-nagarärambha-müla-stambhäya çambhave ||12||
tädåk-sapta-samudra-mudrita-mahé-bhübhådbhir abhraà-kañais
tävadbhiù pariväritä påthu-dvépaiù samantäd iyam |
yasya sphära-phaëä-maëau nilayanät tiryak-kalaìkäkåtiù
çeñaù so’py agamad yad-aìgada-padaà tasmai namaù çambhave ||13||
ballaëasya |
namas tasmai kasmaicana vacana-vittendriya-yamé
yam éçänaà jyotirmayam ayam upäste munijanaù |
gurüpajïa-prajïä-mukura-nikuramba-pratiphalan
nijänanda-jyotsnäbhyudaya-bhiduräjïäna-timiraù ||14||
hareù |
våñadhana dhanada-priya priyärdha-
grathana-vidagdha vidagdha-citta-yone |
purahara hariëäìka-cüòa cüòä-
bhujaga-bhayaìkara dhürjaöe namas te ||15||
bhojadevasya |
4. mahädevaù
çilpaà tréëi jaganti yasya kavitä yasya trivedé guror
yaç cakre tripura-vyayaà tripathagä yan-mürdhni mälyäyate |
trén kälän iva vékñituà vahati yo visphürjad-akñëäà trayaà
sa traiguëya-paricchedo vijayate devas triçüläyudhaù ||16||
vasukalpa-dattasya | (Srk 30)
arväïcat-païca-çäkhaù sphurad-upari-jaöä-maëòalaù saàçritänäà
nityäparëo’pi täpatritayam apanayan sthäëur avyäd apürvaù |
yaù pronmélat-kapardaiù çirasi viracitäbäla-bandhe dyu-sindhoù
päthobhir labdha-sekaù phalati phala-çataà väïchitaà bhakti-bhäjäm ||17||
jahnoù |
kämaà mä kämayadhvaà våñam api ca bhåçaà mädriyadhvaà na vitte
cittaà datta çrayadhvaà param amåta-phalä yä kalä täm ihaikäm |
itthaà devaù smarärir våñam adhara-caré-kåtya mürtyaiva ditsan
niùsvo viçvopadeçänamåta-kara-kaläçekharas träyatäà vaù ||18||
kavi-paëòita-çréharñasya |
bhüti-vyäjena bhümém amara-pura-sarit-kaitaväd ambu bibhral-
läläöäkñi-cchalena jvalanam ahipati-çväsa-lakñyaà saméram |
vistérëäghora-vaktrodara-kuhara-nibhenämbaraà païca-bhütair
viçvaà çaçvad vitanvan vitaratu bhavataù sampadaà candra-mauliù ||19||
jayadevasya |
péyüñeëa viñeëa tulyam açanaà svarge çmaçäne sthitir
nirbhedäù payaso’nalasya vahane yasyäviçeña-grahaù |
aiçvaryeëa ca bhikñayä ca gamayan kälaà samaù sarvato
devaù svätmani kautuké haratu vaù saàsära-päçaà haraù ||20||
vaidya-gadädharasya |
5. çivaù
vedänteñu yam ähur eka-puruñaà vyäpya sthitaà rodasé
yasminn éçvara ity ananya-viñayaù çabdo yathärthäkñaraù |
antaryaç ca mumukñubhir niyamita-präëädibhir mågyate
sa sthäëuù sthira-bhakti-yoga-sulabho niùçreyasäyästu vaù ||21||
kälidäsasya | (Vik. 1.1)
kaëöha-cchäya-miñeëa kalpa-rajaném uttaàsa-mandäkiné-
rüpeëa pralayäbdhim ürdhva-nayana-vyäjena kalpä-jalam |
bhüñäpannaga-keli-pänakapaöäd ekonapaïcäçataà
vätän apy upasaàharann avatu vaù kalpänta-çäntau çivaù ||22||
cittapasya |
kväpy agniù kvacid adri-bhür nara-çiraù-kérëä kvacin nimnagä
rükñä kväpi jaöä kvacid viñadharä raudraà viñaà kutracit |
tädåg bhüta-gaëair våto mama citäbhasmormi-kirméritaù
saàsäraà pratimucya yätur apunar-yogäya panthäù çivaù ||23||
bilhaëasya |
nirmätä jagad-artham eva vacasäà väcaà yamo yaù svayaà
bhogän viçva-kåte tanoti viñaya-vyävartitätmendriyaù |
dhatte’sträëi jaganti rakñitum udäsénaù sva-deha-grahe
yogéndro’stu sadä-çivaù sa bhavatäà bhütyai parärtha-vraté ||24||
vaidya-gadädharasya |
düronmukta-khageçvare murabhidi vyäkñipta-bähau graha-
vyühe värita-mätariçvani namaty äçä-paténäà gaëe |
niñkamporaga-hära-vallir acalac-cüòendur avyäkula-
svaù-sindhuù sthira-yoga-nirvåta-manäù päyät trilokéà çivaù ||25||
tasyaiva |
6. hara-çåìgäraù
evaà sthäpaya subhru bähu-latikäm evaà kuru sthänakaà
nätyuccair nama kuïcitägra-caraëaà mäà paçya tävat kñaëam |
gauréà nartayataù sva-vaktra-murajenämbhodhara-dhväninä
çambhor vaù sukhayantu lambhita-layacchedähatäs tälikäù ||26||
yogeçvarasya | (Srk 60)
tasyä näma mayä kathaà katham api bhräntyä samuccäritaà
jänäsy eva mamäçayaà tava kåte gauri prasannä bhava |
kñäntiù svékriyatäà dayävati mayi krodhaù parityajyatä-
mityevaà bahu jalpataù smara-ripoù premäïjaliù pätu vaù ||27||
cakrapäëeù |
bälaù sundari candramäù sruta-sudhä-dhäräbhiräpyäyito
nidräm eti phaëéçvaraù suradhuné ruddhä jaöä-vallibhiù |
itthaà manmatha-keli-kautuka-vidhau vréòävatéà pärvatéà
päyäd vaù pratibodhayan navavadhüà candrärdha-cüòämaëiù ||28||
kakkolasya |
çrutiù saktä mugdhe vacasi vadanendau nipatitä
dåçaù svädau bimbädhara-madhuni magnaiva rasanä |
niñaëëäbhün näsä nija-parimale çaila-duhitu-
rghanäçleñänande vapur api vilénaà purabhidaù ||29||
umäpati-dharasya |
düre däru-vanäbhisäraka måñä cäöüni muïcädhunä
bhüyas tvaà punar apy ahaà yadi tadä candraù kñitià yäsyati |
ity uktaù çaçi-maulir adri-sutayä cüòendu-bhü-lambhana-
vyäja-vyaïjita-päda-padma-patana-préta-priyaù pätu vaù ||30||
kavi-paëòita-çré-harñasya | (Smv 2.8)
7. çivayoù praçnottaram
kasmät pärvati niñöhuräsi sahaja çailédbhavänäm idaà
niùsnehäsi kuto na bhasma-paruñaù snehaà kvacin nindati |
kopas te mayi niñphalaù priyatame sthäëau phalaà kià bhaved
itthaà nirvacanékåto dayitayä çambhuù çiväyäs tu vaù ||31||
bhojadevasya | (Srk 35)
kià gauri mäà prati ruñä nanu gauù kim asmi
kupyämi kaà prati mayéty anumänato’ham |
jänämi satyam aunämanata eva sa tvam
itthaà giro giribhuvaù kuöilä jayanti ||32||
rudraöasya | (Kävyälaìkära 2.15, Smv 99.6)
keyaà mürdhny andhakäre timiram iha kutaù subhru käntendu-yukte
käntäpy atraiva kämin nanu jalam umayä påñöam etävad eva |
nähaà dvandvaà karomi vyapanaya çirasas türëam enäm idäném
evaà proktaà bhavän yä prativacana-jaòaù pätu vo manmathäriù ||33||
kasyacit ||
eñä te hara kä sugätri katamä mürdhni sthitä kià jaöä
haàsaù kià bhajate jaöäà na hi çaçé candro jalaà sevate |
mugdhe bhütir iyaà kuto’tra salilaà bhütis taraìgäyate
itthaà yo vinigühate tripathagäà päyän sa vaù çåìgäraù ||34||
kasyacit | (Sv 67)
dhanyä keyaà sthitä te çirasi çaçikalä kià nu nämaitad asyä
nämaiväsyäs tad etat paricitam api te vismåtaà kasya hetoù |
näréà påcchämi nenduà kathayatu vijayä na pramäëaà yadéndur
devyä nihnotum icchor iti surasaritaà çäöhyam avyäd vibhor vaù ||35||
viçäkha-dattasya | (Mudrä-räkñas 1.1, Smv 99.1)
8. hara-häsyam
päëau kaìkaëam utphaëaù phaëipatir netraà jvalat-pävakaà
kaëöhaù kuëöhita-käla-küöa-kuöilo vastraà gajendräjinam |
gauré-locana-lobhanäya subhago veño varasyeti me
gaëòolläsa-vibhävitaù paçupater häsodgamaù pätu vaù ||36||
rudraöasya | (ST 3.2a)
uddäma-danta-ruci-pallavitärdha-candra-
jyotsnä-nipéta-timira-prakarävarodhaù |
çreyäàsi vo diçatu täëòavitasya çambhor
ambhodharävali-ghana-dhvanir aööahäsaù ||37||
saìghamitrasya | (Srk 41)
mätar brühi kim etad aïjali-puöe tätena gopäyitaà
vatsa svädu-phalaà prayacchati na me gatvä gåhäëa svayam |
mätraivaà prahite guhe vighaöayaty äkåñya sandhyäïjalià
çambhor bhagna-samädhi-ruddha-manaso häsyodgamaù pätu vaù ||38||
yogeçvarasya | (Srk 59)
nirvighnaà ghana-sära-sära-viçada-svar-loka-kalloliné-
kallola-pratimalla-bähu-calanair vyäptäntaräla-çriyaù |
çambhoù sambhavad-aìga-hära-taralottaàsämåtäàçu-drava-
präëät präëi-kapäla-cäpala-dåço häsormayaù päntu vaù ||39||
väcaspateù ||
bhåìgé kas tava carcike guha na ko’py äkära ekas tu nau
satyaà bhåìgariöe susatyam anåtaà lokaà tu moöir vadet |
nagnaà påcchatam astu väà pariëayaikätmatvam ity udbhaöa-
stäv utsåjya saparñadaù paçupater häsyodgamaù pätu vaù ||40||
9. hara-çiraù
tvaìgad-gaìgam udaïcad-indu-çakalaà bhraçyat-kapälävali-
kroòa-bhrämyad-amanda-märuta-caya-sphärébhavad-bhäìkåti |
päyäd vo ghana-täëòava-vyatikara-präg-bhära-kheda-skhala-
dbhogéndra-çlatha-piìgalotkaöa-jaöäjüöaà çiro dhürjaöeù ||41||
vérya-mitrasya | (Srk 42)
sandhyä-täëòavitasya khaëòa-paraçor avyäj jaganti jvalal-
läläöäkñi-puöodbhavänala-çikhäléòhendu-lekhaà çiraù |
bhraçyat-kåtti calan-mahähi-vigalad-vyomäpagämbu-skhalat-
khaëòendücchala-bhüti-caöula-bhrämyaj-jaöä-santati ||42||
yogeçvarasya |
dhümodbhedänabhijïa-sphurad-ana,am anäghräta-paìkädhikära-
preìkhat-kallola-väri-vyatikaram anagha-sparça-jägrat-kapälam |
ajïätästa-tri-yämä-dayitam avidita-präëi-hiàsoraga-srag-
bhüteçasya prabhütädbhutam avatu çiraù çreyasäà santatià vaù ||43||
vaidya-gadädharasya |
näöyävega-viniùsåta-tripatha-gäväri-pravähäkulaù
çéghra-bhränti-vaçäl laläöa-nayana-jvälä-taòid-bhéñaëaù |
muëòälé-kuhara-prasarpad-aniläsphäla-prayukta-dhvaniù
prävåö-käla ivoditaù çiva-çiro-meghaù çiväyäs tu vaù ||44||
kasyacit |
antaù-svékåta-jähnavé-jalam atisvacchanda-ratnäìkura-
çreëé-çoëa-bhujaìga-näyaka-phaëäcakrél lasat-pallavam |
bhüyäd abhuyadäya mokña-nagara-prasthäna-bhäjam itaù
pratyüha-praçamaika-pürëa-kalaça-präyaà çiro dhürjaöeù ||45||
jalacandrasya |
10. hara-çiro-gaìgä
kapäle gambhéraù kuhariëi jaöä-sandhiñu kåçaù
samuttänaç cüòäbhujaga-maëi-bandha-vyatikare |
mådur lekhäkoëe raya-vaça-vilolasya çaçinaù
punétäd dérghaà vo hara-çirasi gaìgä-kala-kalaù ||46||
yogeçvarasya | (Srk 53)
sa jayati gäìga-jalaughaù çambhor uttuìga-mauli-viniviñöaù |
majjati punar unmajjati candra-kalä yatra çapharéva ||47||
kasyacit | (Srk 45)
yac-candrakoöi-kara-koraka-bhäva-bhäji
babhräma babhruëi jaöä-paöale harasya |
tad vaù punätu hima-çaila-çilä-nikuïja-
sätkära-òambara-virävi suräpagämbhaù ||48||
kasyacit | (Sk 1.77)
gauré-vibhajyamänärdha-saìkérëe hara-mürdhani |
amba dviguëa-gambhére bhägérathi namo’stu te ||49||
kasyacit | (Srk 78, Smv 1.24)
muktäbhä nåkapäla-çuktiñu jaöä-valléñu mallénibhä-
bahvau läjanibhä dåçor maëi-nibhä bhogotkare bhoginaù |
nåtyävarta-parampareritapayaù mürcchanocchälitäù
khelanto hara-mürdhni päntu bhavato gaìgäpayo-bindavaù ||50||
naòa-gäìgokasya || Spd 106, Smv 2.53)
11. hara-çiraç-candraù
sa vaù päyäd indur nava-visalatäkoöi-kuöilaù
smarärer yo mürdhni jvalana-kapiçe bhäti nihitaù |
sravan-mandäkinyäù prati-divasa-siktena payasä
kapälenonmuktaù sphaöika-dhavalenäìkura iva ||51||
räjaçekharasya |
vyaléke pärvatyäù parilaghulavair aïjana-juñaù
patadbhir bäñpasya krama-likhita-lakñmyä vijayate |
lasal-lélä-candraç caraëa-gata-mauleù smara-jitaù
kiradbhiù svajyotsnänakha-maëibhir äpürita-kaëaù ||52||
vämanasya |
çambhor indu-kalä çivaà viçatu vo yasyäù prati-cchäyikäà
trisrotaù-patitäm aneka-kuöilébhävaà gatäà vécibhiù |
senänér avalokate dhvaja-paöäkütena kätyäyané
mallé-däma-sméhayä nija-vadhü-bodhena nägädhipaù ||53||
umäpateù |
amudrakumuda-tviñaù sphurita-phena-lakñé-spåço
maräla-kula-vibhramäù çaphara-phäla-lélä-bhåtaù |
jayanti girijäpates tarala-mauli-mandäkiné-
taraìga-caya-cumbinas tuhina-dédhiter aàçavaù ||54||
umäpati-dharasya |
cyutäm indor lekhäà ratikalaha-bhagnaà ca valayaà
dvayaà cakrékåtya prahasita-mukhé çaila-tanayä |
avocad yaà paçyedty avatu sa çivaù sä ca girijä
sa ca kréòä-candro daçana-kiraëäpürita-kalaù ||55||
vararuceù | (Srk 47, Sv 66, Spd 96)
12. hara-jaöä
jvälevordhva-visarpiëé pariëatasyäntas tapas tejaso
gaìgä-toya-taraìga-sarpa-vasatir valméka-lakñmér iva |
sandyevärdra-måëäla-komala-tanor indoù sahasthäyiné
päyäd vas taruëäàçu-kapilä çambhor jaöä-saàhatiù ||56||
ravinägasya | (Srk 55)
cüòäpéòa-nibaddha-väsuki-phaëäphütkära-niryad-viña-
jvälä-jåmbhita-matsya-kaccapa-vadhü-léòhendu-lekhämåtam |
avyäd vaù smara-südanasya madana-kréòä-kacäkarñaëaç
cyotan-näka-sarit-saroña-girijä-dåñöaà jaöä-maëòalam ||57||
bhavabhüteù |
kvacid amara-sarit kvacit kapälaà
kvacid uragäù kvacid aindavé ca lekhä |
iti viñama-vibhüñaëair upetä
pramatha-pater avatäj jaöäöavé ||58||
daëòinaù |
utpatreva dåçorciñä kusumitevendoù karair bhogibhiù
säroheva jaöäöavé phalatu vaù çreyo bhaväné-pateù |
yat-paryanta-vivartinaù sura-sarit-pürasya bhüri-sphurat-
pheneëòüka-viläsam aïcati vidher jérëä kapälävalé ||59||
umäpati-dharasya |
mülävanaddha-bhujagendra-kåtälaväla-
bandhäù skhalat-tridaça-sindhu-jalaugha-siktäù |
unmukta-candra-kusumä jagatäà hitäya
çambhor jaöäù kanaka-kalpa-latäù phalantu ||60||
daìkasya |
13. hara-kapälaù
çäntyai vo’stu kapäla-däma jagatäà patur yadéyäà lipià
kväpi kväpi gaëäù paöhanti padaço näti-prasiddhäkñaram |
viçvaà srakñyati vakñyati kñitim apäm éçiñyate çiñyate
nägän rägiñu raàsyate syati jagan nirvekñyati dyäm iti ||61||
kasyacit | (Srk 54)
gäòha-granthi-praphullad-gala-vikala-phaëä-péöha-niryad-viñägni-
jväläniñöapta-candra-dravad-amåta-rasa-proñita-preta-bhäväù |
ujjåmbhä babhru-netra-dyuitm asakåd-asåk-tåñëayälokayantyaù
päntu tväà näga-näla-grathita-çava-çiraù-çreëayo bhairavasya ||62||
bhavabhüteù | (Srk 39)
jayati bhujaga-rajju-granthi-niñpéòitendu-
sravad-amåta-nivåtta-preta-bhävaiù kapälaiù |
viracitanuti-bandho mürdhni sadyaù puräreù
pariëata-bahu-kalpa-brahmaëäà brahma-ghoñaù ||63||
kasyacit | (Sk 1.84)
liptä läläöa-netra-sphurad-uru-dahana-jväla-jäla-pratäpot-
tämyat-koöér abhära-sthira-çaçi-çakala-prasrutäbhiù sudhäbhiù |
antar-nåtya-pramoda-pracalita-çiraç candramauleù kapäläù
kalyäëaà vaù kriyäsuù stutim abhidhatas täëòaväòambareñu ||64||
narasiàhasya |
päyäd vaù sa çiräàsi täëòava-vidhau yan mürdhni khinnoraga-
çväsägni-druta-cüòa-candra-sudhayä präëanty akasmäd vidheù |
åk-säme katicit paöhanti katicin majjanti gaìgä-jale
svätmänaà katicin mananti katicin netränale juhvati ||65||
vämadevasya |
14. hara-nayanam
dhüma-çyämaka-kumbhi bhüdhara-taöa-truydyad-dåñanti sphuöä-
öopolluëöhita-sägarämpi vikala-vyäloka-bhäsvanti ca |
dåpyat-türëa-marunti kätaratara-bhraçyaj-jaganti prabhor
udyanti tripuränta-kånti nayanäd arcéàñi puñyantu vaù ||66||
kasyacit |
yaj-jyotir dvädaçärkaà hima-giri-duhitur yan niçä-keli-dépo
yat kandarpästhi-bhasmé-karaëa-taruëitäbhyantara-jväla-lekham |
kalpänte juhvato yat tribhuvana-samidhaà vedhasaù puëya-vahnir
bibhräëaà babhru-käntià trinayana-nayana-jyotir astu çriye vaù ||67||
aàçudharasya |
änanda-stimitäù samädhiñu mukhe gaur yä viläsälasäù
sambhräntäù kñaëam adbhutäù kñaëam atha smerä nije vaikåte |
krüräù kåñöa-çaräsane manasije dagdhe ghåëä-küëitäs
tat-käntäruditeçrupüra-taraläù çambhor dåçaù päntu vaù ||68||
kasyacit |
pakñmälé-piìgalimnaù kaëa iva taòitäà yasya kåtsnaù samüho
yasmin brahmäëòaméñad-vighaöita-mukule kälayajvä juhäva |
arcir niñöapta-cüòä-çaçi-galita-sudhäghora-jhäìkäri-koëaà
tärtéyokaà purärer tad avatu madana-pléñaëaà locanaà vaù ||69||
bhavabhüteù | (Mm 1, after 5.2; Spd 99)
ekaà yoga-niyojanän mukulitaà cakñur dvitéyaà punaù
pärvatyä jaghana-sthale stana-taöe çåìgära-bhävälasam |
anyad düra-vikåñöa-cäpa-madana-krodhänaloddépitaà
çambhor bhinna-rasaà samädhi-samaye netra-trayaà pätu vaù ||70||
çréharñadevasya |
15. tripura-dähärambhaù
saàrabdhäìghri-niveçanäd anibhåtaà sarvaàsahä-vigrahe
vétälambanam ärasätalam adho-vistraàsini syandane |
yäte dåk-patha-düratäà mayapure devasya bhüta-prabhor
dräg-viçvambhara-bäëa-mokña-viñayo yatnaù çiväyästu vaù ||71||
vaidya-gadädharasya |
cäpotkñepäpasarpad-valaya-phaëi-guëottaàsitäpäìga-bhitti-
pratyäléòhänubandhocchalita-jala-nidhi-vyäpta-velopakaëöham |
unmélad-bhäla-vahni krama-çithila-jaöälambi-gaìgendulekhaà
bhüyäd vaç candramauler maya-nagara-bhidaù sauñöhavaà maìgaläya ||72||
jalacandrasya |
saìvyänäàçuka-pallaveñu taralaà veëé-guëeñu sthitaà
mandaà kaïcuka-sandhiñu stana-taöotsaìgeñu déptärciñam |
älokya tripurävarodhana-vadhü-vargasya dhüma-dhvajaà
hasta-srasta-çaräsano vijayate devo dayärdrekñaëaù ||73||
mayürasya | (Srk 61)
väëébhüta-puräëa-püruña-dhåti-pratyäçayä dhävite
nidrätékñaëa-jäçu-çukñaëi-kaëa-klänte çakunteçvare |
namronnamra-bhujaìga-puìgava-guëa-vyäkåñöa-bäëäsana-
kñiptästrasya puradruho vijayate sandhäna-sémäçramaù ||74||
muräreù | (Ar 7.114, Srk 31)
dåñöaù sa-prema devyä kim idam iti bhayät sambhramäc cäsurébhiù
çäntäntas-tattva-säraiù sakaruëam åñibhir viñëunä sasmitena |
äkåñyästraà sa-garvair upaçamita-bandhu-saàbhramair daitya-véraiù
sänandaà devatäbhir mayapura-dahane dhürjaöiù pätu yuñmän ||75||
bhaööa-näräyaëasya | (Vs 1.3)
16. hara-bäëaù
kñipto hastävalagnaù prasabham abhihato’py ädadäno’àçukäntaà
gåhëan keçeñv apästaç caraëa-nipatito nekñitaù sambhrameëa |
äliìgan yo’vadhütas tripura-yuvatibhiù säçru-netrotpaläbhiù
kämévärdräparädhaù sa dahatu duritaà çämbhavo vaù çarägniù ||76||
amaroù | (Amaru 2; Srk 49)
sindüra-çrér laläöe kanaka-rasa-mayaù karëa-päçävataàso
vaktre tämbüla-rägaù påthu-kuca-kalase kuìkumasyänulepaù |
daityädhéçäìganänäà jaghana-parisare läkñika-kñauma-lakñmé-
raçreyäàsi kñiëotu tripura-hara-çarodgära-janmänalo vaù ||77||
maìgalasya | (Srk 67)
viñvag vyädhüya dhüma-pracaya-yavanikäà sphäyamäna-sphuliìga-
vyäjäd avakérya puñpäïjalim upari padaà nyasyato mandiräëäm |
svacchandäbhoga-sémä mahati mayapure datta-raudräìga-räga-
vyäptäçeñasya viçveçvara-çara-çikhinas täëòavaà naù punätu ||78||
vaidya-gadädharasya |
bäñpair vétäìga-räga-cchaviñu viracayann accha-dhüma-cchaöäbhiù
kastüré-patra-mäyäà maya-nagara-vadhü-varga-vakñoruheñu |
äsämläna-puñpa-stavaka-nava-kaläm aàçubhiù kuntaleñu
vyäkurvann andhakäraà haratu hara-çarodgära-janmänalo vaù ||79||
jala-candrasya |
cäpaà muñöir bhavänyäù sarasija-mukula-çréù kathaà vä vidhatte
pratyäléòhaà kathaà vä racayatu maëiman nüpuro väma-pädaù |
itthaà yävad vitarkaà vidadhati vibudhäs tävad agre ya äséd
väëägniù pluñöa-daityo maya-pura-mathane dhürjaöeù so’vatäd naù ||80||
17. añöa-mürtiù
payodänäà panthäù kavala-viñayo vä parimalaà
vahan bibhräëo vä suhåd-apasuhåd vä jalaruhäm |
dadad gåhëäno vä havir iti muhur yasya vibudhäù
stuvanty añöau mürtéù sa jagad avatäd andhaka-ripuù ||81||
çré-hanümataù |
dik-kälätma-samaiva yasya vibhutä yas tatra vidyotate
yaträmuñya sudhébhavanti kiraëä räçeù sa yäsäm abhüt |
yas tat-pittam uñaùsu yo’sya vidhaye yas tasya jévätave
voòhä yad gaëam eña manmatha-ripos täù päntu vo mürtayaù ||82||
cittapasya | (Kuval. 105-6)
maulià nenokti bhälaà tilakayati tanor aìga-rägaà vidhatte
dhammillaà sandadhäti prathayati çirasi vyaktam uttaàsa-lakñmém |
sampréëéte bhujaìgän apanayati rasaà vetti saàmoda-mudräà
yäbhiù çåìgära-bandhas tanubhir iva çivas täbhir astu çriye vaù ||83||
jalacandrasya |
yäà dhammilla-pade’bhiñiïcati yayä sandhyäsu baddhäïjalir
yäm äyamya yad-ätmakäni nayanäny ämélya yäà dhyäyati |
yäà ca syandanatäà ninäya sahitas täbhiù svayaà mürtibhir
devo viçva-tanuù punätu sa jagac-candrärdha-cüòämaëiù ||84||
sudhäkarasya |
yä såñöiù srañöur ädyä vahati vidhi-hutaà yä havir yä ca hotré
ye dve kälaà vidhattaù çruti-viñya-guëä yä sthitä vyäpya viçvam |
yäm ähuù sarva-béja-prakåtir iti yayä präëinaù präëavantaù
pratyakñäbhiù prapannas tanubhir avatu vas täbhir añöäbhir éçaù ||85||
kälidäsasya | (Çak 1.1)
18. bhairavaù
khaöväìgékåta-dhümaketu-dhaöita-pretädhiräö-païjara-
prota-brahma-çiraù kapäla-valayaà bibhraj-jaöä-maëòalam |
kaëöhe sapta-maharñi-vaktra-racitäm ekävalém udvahan
päyäd vaù sulabha-vratopakaraëaù kalpänta-käpälikaù ||86||
kasyacit |
sadyaù pradhvasta-deväsura-sarasa-çiraù-çreëi-çoëäravinda-
srag-dämänaddha-mürter ghana-rudhira-kaëa-klinna-carmäàçukasya |
niñparyäya-triloké-bhava-kavala-rasa-vyätta-vaktrasya jéyäd
änandaù käla-rätré-kuca-kalasa-parérambhiëo bhairavasya ||87||
umäpati-dharasya |
vaikuëöhasya karaìkam aìka-nihitaà srañöuù kapälaà kare
pratyaìgaà ca vibhüñaëaà viracitaà näkaukasäà kékasaiù |
bhasma sthävara-jaìgamasya jagataù çubhraà tanau bibhrataù
kalpänteñu kapälino vijayate raudraà kapäla-vratam ||88||
bhavabhüteù |
ekämbhodhé-kåtäyäà bhuvi jagad akhilaà nirjanékåtya khelan
devaù kälé-sahäyaù prasabha-viharaëonmukta-léläööa-häsaù |
sadyo daàñöräàçu-bhinne tamasi nija-vapur-bimbam älokya kas tvaà
kas tvaà brühéti kopäd abhidadhad abhayaà bhairavaç ceñöatäà vaù ||89||
vaidya-gadädharasya |
kalpänte çayita-trivikrama-mahä-kaìkäla-danté sphurac-
cheña-syüta-nåsiàha-päëi-nakhara-protädi-kolämiñaù |
viçvaikärëavatä-nitäntam uditau tau matsya-kürmäv ubhau
karñan dhévaratäà gato’sya tu mahä-mohaà mahä-bhairavaù ||90||
cittapasya | (Smv 2.24)
19. hara-nåtyärambhaù
ärdräà kaëöhe mukhäbja-srajam avanamayaty ambikä jänulambäà
sthäne kövendulekhäà niviòayati jaöäpannagendreëa nandé |
kälaù kåttià nibadhnäty upanayati kare käla-rätriù kapälaà
çambhor nåtyävatäre pariñad iti påthag vyäpåtä vaù punätu ||91||
çatänandasya | (Srk 76, Smv 2.29)
nandin khaïjana-maïju-nädam urajaà saàgåhya sajjébhava
kuñmäëòänaya bhasma-bhäjanam ito lambodarägamyatäm |
skandaà nandaya mandirodara-gataà devéti raìgäìgaëe
çambhos täëòava-maëòanairka-manasaù saàjalpitaà pätu vaù ||92||
yogeçvarasya |
bho bho dik-patayaù prayäta parataù khaà muïcatämbhomucaù
pätälaà vraja medini praviçata kñoëé-talaà kñmäbhåtaù |
brahmann unnaya düram ätma-sadanaà devasya no nåtyataù
çambhoù saàkaöam etad ity avatu vaù protsäraëä nandinaù ||93||
tasyaiva | (Srk 74, Smv 2.30)
asthény asthény ajinam ajinaà bhasma bhasmendur indur
gaìgä gaìgoraga uraga ity äkuläù sambhrameëa |
bhüñäd änopakaraëa-gaëa-präpaëa-vyäpåtänäà
nåtyärambha-praëayini çive päntu väco gaëänäm ||94||
dhanapälasya | (Sk 2.235, Smv 2.27)
kñoëi kñobhaà kñamasva tvam api kuru mahä-kürma karma svakéyaà
bho bhoù kailäsameru-prabhåti-kula-dharä-dhäriëo gacchatädhaù |
brahmann udgaccha düraà kuruta jaladhayaù sthairyam ity añöa-mürter
bhartur nåtyävatäre sarabhasa-gaditäù päntu vo nandi-väcaù ||95||
dvaipäyanasya |
20. hara-nåtyam
bhrämyad-viçvaàbharäëi bhrami-calana-namat-kürma-kumbhé-nasäni
truñöyat-täräëi riìgad-dhariëa-dhara-çiraù-çreëé-çéryad-dåñanti |
dik-kéreodaïcad ampi dravad-amara-camü-cakra-caïcad-viyanti
vyasyantu vyäpadaà vas tripura-vijayinas täëòavärambhaëäni ||96||
räjaçekharasya |
heläpädra-pratäpän namad-avani-bharäkränta-kürmeça-çeña-
prodbhüta-çväsa-vätocchalad-udadhi-payo-dhauta-süryendu-täram |
bhrämyad-doù-saìgha-vegäpatad-acala-kula-dhväna-saàtrasta-viçvaà
trailokyaiçvaryakäri dyatu tava duritaà täëòavaà candramauleù ||97||
väcchokasya |
uttänäù kati vellitäù kati rayäd äbhugna-madhyäù kati
kñiptotkñipta-vikuïcitäù kati bhujäs tauryatrikänukramät |
kalpänteñu mahä-naöasya jhaöiti prakränta-cakra-bhrami-
bhräntau kevalam agni-häsa-garalair lekhä-trayaà pätu vaù ||98||
sägaradharasya |
päyäd vaù sura-dérghikä-jala-raya-bhrämyaj-jaöä-maëòalé-
vega-vyäkula-näganäyaka-phaëä-phütkära-vätocchalam |
saptämbhonidhi-janma-caëòa-laharé-majjan-nabho-maëòala-
gräsa-trasta-suräìganä-kalakala-kréòä-vilakño haraù ||99||
brahma-hareù | (Srk 68, karkaräjasya)
sandhyä-täëòava-òambara-vyasanino bhémasya caëòa-bhrami-
vyänåtyad-bhuja-daëòa-maëòala-bhuvo jhaïjhäaniläù päntu vaù |
yeñäm ucchalatäà javena jhagiti vyüheñu bhümébhåtäm
uòòéneñu viòaujasä punar asau dambholir älokitaù ||100||
kasyacit | (Srk 50, Smv 2.31)
21. hara-prasädanam
niùçaìkaà çaìkara kara-grathitähi-bhoga
bhoga-prada pradalitämara-vairi-vånda |
våndärakärcita citäbha-sitäìga-räga
rägätidüra duritäpahara praséda ||101||
bäëasya |
kara-kalita-pinäka näkanätha
dviñad-uru-mänasa-çüla çüla-päëe |
bhava våñabha-vimäna mäna-çauëòa
trijagad-akäraëa-täraka praséda ||102||
saïcädharasya |
kaöu-viçikha-çikhi-prapaïca païcä-
nana dhanada-priya-mitra mitra-netra |
dhåta-sakala-vikalpa kalpa-çeña-
prakaöa-mahä-naöa näöaya prasädam ||103||
tasyaiva |
bhava çiva çava-bhasma-gaura gauré-
grathita-çaréra sarésåpottaréya |
smarahara hara bhéma bhéma-bhüta-
prakara-bhayaìkara çaìkara praséda ||104||
tasyaiva |
dhåta-nidhana-dhanuù pracaëòa caëòé-
mukha-kamala-bhramarämarädhinätha |
hara raëa-raëakänta känta-mürte
gagana-duküla vikülayäpadaà naù ||105||
tasyaiva |
22. gauré
yän uddhülayatéçvaraù sikatilä yair mauli-mandäkiné
yair bälendu-kaëärdra-ketaka-dalotsaìge parägäyitam |
yaiù kailäsa-viläsa-känana-taöé-kaìkelli-puñpodgama-
kréòä-kärmaëam adrijä-caraëayos te reëavaù päntu vaù ||106||
umäpati-dharasya |
läkñä-rägaà harati çikharäj jähnavé-väri yeñäà
ye tatvanti srajam adhijaöä-maëòalaà mälaténäm |
pratyutsarpad-vimala-kiraëair yais tirodhänam indor
devyäù sthäëau caraëa-patite te nakhäù päntu viçvam ||107||
kasyacit | (Srk 81, dakñasya)
bhava-jaladhi-jalävalamba-yañöir
mahiña-mahäsura-çaila-vajra-dhärä |
hara-hådaya-taòäga-räja-haàsé
diçatu çivaà bhavataç ciram ||108||
bhagératha-dattasya | (Srk 86)
käà tapasvé gato’vasthäm iti smeräv iva stanau |
vande gauré-ghanäçleña-bhava-bhüti-sitänanau ||109||
bhavabhüteù |
abhimata-phala-siddhi-siddha-manträ-
vali balijit-parameñöinor upäsye |
bhagavati madanäri-näri vande
nikhila-nagädhipa-bhartå-därike tväm ||110||
vämadevasya |
23. viväha-samaya-gauré
gonäsäya viyojitägadarajäù sarpäya baddhauñadhiù
kaëöha-sthäya viñäya vérya-mahataù päëau maëén bibhraté |
bhartur bhüta-gaëäya gotra-jaraté-nirdiñöa-manträkñarä
rakñatv adri-sutä viväha-samaye prétä ca bhétä ca vaù ||111||
räjaçekharasya | (Vsb 1.3, Srk 102, Smv 2.36)
pratyäsanna-viväha-maìgala-vidhau devärcana-vyastayä
dåñövägre pariëetur eva likhitäà gaìgädharasyäkåtim |
unmäda-smita-roña-lajjita-rasair gauryä kathaàcic ciräd
våddha-stré-vacanät priye vinihitaù puñpäïjaliù pätu vaù ||112||
bhäsasya | (Srk 88, Spd 102, Smv 2.37)
brahmäyaà viñëur eña tridaçapatir asau loka-päläs tathaite
jämätä ko’tra yo’sau bhujaga-parivåto bhasma-rükñaù kapälé |
hä vatse vaïcitäséty anabhimata-vara-prärthanä-vréòitäbhir
devébhiù çocyamänäpy upacita-pulakä çreyase vo’stu gauré ||113||
kasyacit |
dhüma-vyäkula-dåñöir indu-kiraëair ähläditäkñé punaù
paçyanté varam utsukä nata-mukhé bhüyo hriyä brahmaëaù |
serñyä päda-nakhäccha-darpaëa-gatäà gaìgäà dadhäne hare
sparçäd utpulakä kara-graha-vidhau gauré çiväyästu vaù ||114||
çréharñadevasya | (Priya-darçikä 1.1)
pädägre sthitayä muhuù stana-bhareëänétayä namratäà
çambhoù saspråhalocana-traya-pathaà yäntyä tad-ärädhane |
hrématyä çirasé-hitaù sapulaka-svedodgamotkampayä
viçliñyan kusumäïjalir girijayä kñipto’ntare pätu vaù ||115||
tasyaiva | (Ratnävali 1, Smv 2.38)
24. gauré-çåìgäraù
svedas te katham édåçaù priyatame tvan-netra-vahner vibho
kasmät kampitam etad induvadane bhogéndra-bhéter bhava |
romäïcaù katham eña devi bhagavan gaìgämbhasäà çékarar
itthaà bhartari bhäva-gopana-parä gauré ciraà pätu vaù ||116||
lakñmédharasya | (Srk 75, Spd 104)
çambho satyam idaà payodhi-mathane lakñmyä våte keçave
vailakñyät kila käkaküöam açitaà pétaà viñaà yat tvayä |
satyaà pärvati nästi naù subhagatä säkñé tathä ca smaro
deveneti kåta-småtiù smita-mukhé gauré ciraà pätu vaù ||117||
çréharñadevasya |
carmälambi-duküla-vallari-citäbhasmävadhüta-stano-
nmélac-candanam uttaréya-bhuja-gavyäsakta-muktävali |
mugdhäyä api çailaräja-duhitur gaìgädhäräliìganaà
gäòha-prema-rasänubandha-nikaña-grävä çiväyäs tu vaù ||118||
jalacandrasya |
çirasi kuöilä sindhur doñäkaras tava bhüñaëaà
saha viñadharaiù pratyäsannä piçäca-paramparä |
harasi na hara präëän eva na veda kathaà nv iti
praëaya-kupita-kñmäbhåt-putré-vacäàsi punantu vaù ||119||
bhagavad-govindasya |
nädatte phaëi-kaìkaëa-praëayinaà néévé-niveçe karaà
no cüëair upahanti bhälanayana-jyotirmayéà dépikäm |
dhatte carma hareëa muktam api na dvaipaà bhayäd ity asau
päyäd vo nava-mohana-vyatikara-vréòävaté pärvaté ||120||
äcärya-gopékasya |
25. durgä
ekaà mahiña-çiraù-sthitam
aparaà sänanda-sura-gaëa-praëatam |
giri-duhituù pada-yugalaà
çoëita-maëi-räga-raïjitaà jayati ||121||
jalacandrasya |
tribhuvana-çubha-païjikäïjikeva
sphurati bhaväni taväìkuçaù karägre |
òamarur api bibharti devi tat tad
vipad-avasäna-visarjanéya-lakñmém ||122||
hareù |
jyäkåñöi-baddha-khaöakämukha-päëi-påñöha-
preìkhan-nakhäàçu-caya-saàvalito’mbikäyäù |
tväà pätu maïjarita-pallava-karëapüra-
lobha-bhramad-bhramara-vibhrama-bhåt-kaöäkñaù ||123||
amaroù | (Amaru 1; Srk 100)
pädävañöambhanamrékåta-mahiña-tanor ullasad-bähu-mülaà
çülaà prolläsayantyäù saralita-vapuño madhya-bhägasya devyäù |
viçliñöa-spañöa-dåñöonnata-virala-bahu-vyakta-gauräntaräläs
tisro vaù päntu rekhäù krama-vaça-vikasat-kaïcuka-pränta-muktäù ||124||
bäëasya |
vidräëe rudra-vånde savitari tarale vajriëi dhvasta-vajre
jätäçaìke çaçäìke viramati maruti tyakta-vaire kubere |
vaikuëöhe kuëöhitäs te mahiñam atiruñaà pauruñopaghni-vighnaà
nirvighnaà nighnaté vaù çamayatu duritaà bhüri-bhävä bhaväné ||125||
tasyaiva |
26. kälé
yad-vakträkäça-çeño nabhasi na sulabho yad-bhujänäà sahasraiù
preìkhadbhiù kéryamäëäsvanur api vidito nävakäço diçäsu |
païca gräsä na yasyäs tribhuvanam abhavat püraëärthaàa samastaà
kñëòt-kñämäkäëòa-caëòé ciram avatutaräà bhairavé käla-rätriù ||126||
bhäsokasya |
çikhaëòe khaëòenduù çaçi-dinakarau karëa-yugale
gale tärähäras-taralam uòu-cakraà ca kucayoù |
taòit-käïcé sandhyäsicaya-racitä käli tad ayaà
taväkalpaù kalpa-vyuparama-vidheyo vijayate ||127||
kasyacit |
nirmäàsa-prakaöästhi-jäla-vikaöäà pätäla-nimnodaréà
küpa-kroòa-gabhéra-netra-kuharäm unnaddha-jüöäöavém |
dantäntargata-daitya-kékasa-kaëa-vyäkarñaëa-vyäpåta-
krüraikägra-nakhäm akhaëòita-rucaà tväà caëòi vandämahe ||128||
kasyacit |
täräntar-jvalad-agni-lakña-nayana-çvabhränta-kåpäntaräà
kruddägastya-nirasta-väridhi-payaù-pätäla-nimnodarém |
vande tväm ajitävåtotkaöa-siräpåñöhästhi-säräkåtià
daàñöräkoöi-taöotpatiñëu-ditijäsåk-carcitäà carcikäm ||129||
umäpati-dharasya |
jayati tava küëitekñaëam açnatyä daçana-peñam asurästhi |
kalpa-çikhi-sphuöad-adri-kväëa-karälaù kaòatkäraù ||130||
çatänandasya |
27. ardha-näréçaù
sa jayati girikanyä-miçritäçcary-mürtis
tripura-yuvati-lélä-vibhrama-bhraàça-hetuù |
upacayavati yasya pronnataika-stanatväd
upari bhujaga-häraù sthäna-vaiñamyam eti ||131||
mäghasya |
äçleñädhara-bimba-cumbana-sukhäläpa-smitänyäsatäà
düre tävad idaà mitho na sulabhaà jätaà mukhälokanam |
itthaà vyartha-kåtaika-deha-ghaöanä-vinyäsayor ävayoù
keyaà préti-vidambanety avatu vaù smero’rdha-näréçvaraù ||132||
kasyacit | (Sv 68)
candrälokaya paçya pannaga-pate vékñadhvam etad-gaëäù
kämäreù stana-bhära-mantharam uro läkñäruëäìghri-çriyaù |
äkarëya tridaçäpagä-giram imäà solläsam äbhäñitäà
vréòä-smera-natänano vijayate käntärdha-näréçvaraù ||133||
yogeçvarasya |
svacchandaika-stana-çrér-ubhaya-gata-milan-mauli-candraù phaëéndra-
präcénävéta-vähé sukhayatu bhagavän ardha-näréçvaro vaù |
yasyärdhe viçva-däha-vyasana-visåmara-jyotir ardhaà kåpodyad-
bäñpaà cänyonya-vega-prahati-simasimäkäri cakñëò-småtéyam ||134||
muräreù | (Ar 7.38, Smv 2.21)
dhammillaà ca jaöäà ca mauktika-saraà cähià ca ratnäni ca
brahmästhéni ca kuìkumaà ca nå-çiraç cürëottaraà bhasma ca |
kñaumaà ca dvipa-carma caika-vapuñä bibhrad-diçann ekatäà
bhävänäm iva yoginäà diçatu vaù çreyo’rdhanäréçvaraù ||135||
çaìkara-devasya |
28. çåìgärätmakärdha-näréçvaraù
ardhaà danta-cchadasya sphurati japa-vaçäd ardham apy utprakopäd
ekaù päëiù praëantuà çirasi kåta-padaù kñeptum anyas tam eva |
ekaà dhyänän nimélaty aparam avikasad vékñate netram itthaà
tulyän icchä-vidhitsä tanur avatu sa vo yasya saàdhyä-vidhäne ||136||
kasyacit |
acchinna-mekhalam alabdha-dåòhopagüòham
apräpta-cumbanam avékñita-vaktra-känti |
käntä-vimiçra-vapuñaù kåta-vipralambha-
sambhoga-sakhyam iva pätu vapuù smaräreù ||137||
chittipasya |
prauòha-prema-rasäd abheda-ghaöitäm aìge dadhänaù priyäà
devaù pätu jaganti keli-kalahe tasyäù prasädäya yaù |
vyähartuà praëayocitaà namayituà mürdhänam apy akñamo
dhatte kevalam eva väma-caraëämbhoje karaà dakñiëam ||138||
gadädharasya |
miçrébhütäà tava tanulatäà bibhrato gauri kämaà
devasya syäd avirala-parérambha-janmä pramodaù |
kintu prema-stimita-madhura-snigdha-mugdhä na dåñöir
dåñöety antaùkaraëam asakåt tämyati tryambakasya ||139||
bhagérathasya | (Srk 82)
anyasyai saàpratéyaà kuru madana-ripo sväìga-däna-prasädaà
nähaà soòhuà samarthä çirasi sura-nadéà näpi saàdhyäà praëantum |
ity uktvä kopa-biddhäà vighaöayitum umäm ätma-dehaà pravåttäà
rundhänaù pätu çambhoù kuca-kalasa-haöha-sparça-kåñöo bhujo vaù ||140||
mayürasya |
29. gaëeçaù
ekaù sa eva paripälayatäj jaganti
gauré-giréça-caritänukåtià dadhänaù |
äbhäti yo daçana-çünya-mukhaika-deça-
dehärdha-härita-vadhüka ivaka-dantaù ||141||
vasukalpasya | (Srk 94)
kapoläd uòòénair bhaya-vaça-vilolair madhukarair
madämbhaù-saàlobhäd upari patituà baddha-paöalaiù |
calad-barha-cchatra-çriyam iva dadhäno’tiruciräm
avighnaà herambo jagad-agha-vighâtaà ghaöayatu ||142||
tasyaiva | (Srk 93)
sandhyä-sindüra-rägäruëa-gagana-taläsaìgi-gaìgottamäìga-
tvaìgan-nakñatra-mäläkåta-rucira-ruciù karëa-çaàkhé-kåtenduù |
nistoyaämbhoda-våndaiù çruti-yugala-calac-cämarä-òambara-çrér
avyäjälaìkåtir vaù pravitaratu gaëa-grämaëér maìgaläni ||143||
daìkasya |
garjad-gabhéra-ghana-gharghara-ghora-ghoña-
digdanti-bhéti-jananodgata-kaëöha-nädaù |
dhunvan mukhaà tava nirasyatu sarva-vighnaà
lambodaraù sahajanäöhyarasa-pravåttaù ||144||
päpäkasya |
devendra-mauli-mandära-makaranda-kaëäruëäù |
vighnaà harantu heramba-caraëämbuja-reëavaù ||145||
umäpati-dharasya ||
30. kärttikeyaù
svecchä-ramyaà luöhitvä pitur urasi ciraà bhasma-dhülé-citäìgo
gaìgä-väriëy agädhe jhaöiti hara-jaöä-jüöato datta-jhampaù |
sadyaù sétkära-käré jala-jaòima-raëa-hanta-paìktir guho vaù
kampé päyäd apäyäj jvalita-çikhi-çikhe cakñuñi nyasta-hastaù ||146||
bäëasya | (Srk 91, Smv 2.43)
arciñmanti vidärya vaktra-kuharäëy äsåkkato väsukes
tarjanyä viña-karburän gaëayataù saàspåçya dantäìkurän |
ekaà tréëi naväñöa sapta ñaò-ativyastästa-saìkhyä-kramä
väcaù çaktidharasya çaiçava-kaläù kurvantu vo maìgalam ||147||
kasyacit | (Srk 95, Spd 105)
suptaà pakña-puöe niléna-çirasaà såñövä mayüraà puraù
kåttaà kena çiro’sya täta katham ity äkrandataù çaiçavät |
antarhäsa-pinäki-päëi-yugala-sphälollasac-cetasas
tan-mürdhekñaëa-harñitasya hasitaà päyät kumärasya vaù ||148||
kasyacit | (Srk 96)
haàsa-çreëi-kutühalena kalayan bhüñä-kapälävaléà
bäläm indukaläà måëäla-rabhasäd ändolayan päëinä |
raktämbhoja-dhiyä ca locana-puöaà läläöam udghäöayan
päyäd vaù pitur aìka-bhäk çiçu-jana-kréòonmukhaù ñaë-mukhaù ||149||
balabhadrasya | (Srk 92)
nälair nélotpalänäà racita-guru-jaöä-jüöa-vinyäsa-çobhaù
kåtvä saàbhugna-koöi-dvayam atha visiné-kandam indoù pradeçe |
mätuç citräàçukena tvacam ucita-pade pauëòarékéà vidhäya
kréòärudräyamäëo jagad avatu guho vékñyamäëaù pitåbhyäm ||150||
haläyudhasya |
31. bhåìgé
dig-väsä yadi tat kim asya dhanuñä sästrasya kià bhasmanä
bhasmäthäsya kim aìganä yadi ca sä kämaà paridveñöi kim |
ity anyonya-viruddha-ceñöitam idaà paçyan nija-svämino
bhåìgé sändra-çirävanaddha-paruñaà dhatte’sthi-çeñaà vapuù ||151||
yogeçvarasya (Srk 103, Sv 2399)
kasmät tvaà täta gehäd aparam abhinavä brühi kä tatra värtä
devyä devo jitaù kià våña-òamaru-citä-bhasma-bhogéndra-candrän |
ity evaà barhinäthe kathayati sahasä bhartå-bhikñä vibhüñä
vaiguëyodvega-janmä jagad avatu ciraà häravo bhåìgiréöeù ||152||
tuìgokasya | (Srk 98)
carceyaà kñudhitä sadaiva gåhiëé putro’py ayaà ñaë-mukho
duñpürodara-bhära-manthara-vapur-lambodaro’pi svayam |
ity evaà sva-kuöumbam eka-våñabho devaù kathaà pokñatéty
älokyeva viçuñka-païjara-tanur bhåìgé ciraà pätu vaù ||153||
néläìgasya |
bhikñäbhojini kåttiväsasi vasu-präptiù kutaù syäd iti
präg ardhaà vapuñaù svayaà vyasanino yasyäharat pärvaté |
tasyärdhaà kupitä haöhäd yadi haren mürdhni sthitä jähnavé
hä nätha kva tadeti duùstha-hådayo bhåìgé bhåçaà çuñyati ||154||
bhavänandasya |
seväà no kurute karoti na kåñià väëijyam asyästi no
paitryaà nästi dhanaà na bändhava-balaà naivästi kaçcid gaëaù |
dyüta-stré-vyasanaà na muïcati tathäpéças tad asmät phalaà
kià me syäd iti cintayann iva kåço bhìgé ciraà pätu vaù ||155||
kasyacit |
32. gaëoccävacam
sthülo düramayaà na yäsyati kåço naiña prayäëa-kñamas
tenaikasya mamaiva tatra kaçipu-präptiù paraà dåçyate |
ity ädau paricintitaà pratimuhus tad-bhåìgi-küñmäëòayor
anyonya-pratikülam éça-çivayoù päëigrahe pätu vaù ||156||
kasyacit | (Srk 99)
carcäyäù katham eva rakñati sadä sadyo nå-muëòa-srajaà
caëòékeçariëo våñaà ca bhujagän sünor mayüräd api |
ity antaùparibhävayan bhagavato dérghaà dhiyaù kauçalaà
küñmäëòo dhåti-sambhåtäm anudinaà puñëäti tunda-çriyam ||157||
kasyacit | (Srk 97)
devé sünum asüta nåtyata gaëäù kià tiñöhatety udbhuje
harñäd bhåìgariöävayäcita-girä cämuëòayäliìgite |
avyäd vo hata-dundubhi-svana-ghana-dhvänätiriktas tayor
anyonya-pracalästhit-païjara-raëat-kaìkäla-janmä ravaù ||158||
yogeçvarasya | (Srk 71, Smv 2.55)
çåìgaà bhåìgin vimuïca tyaja gaja-vadana tvaà ca läìgüla-mülaà
mandänando’si nandinn alam abala mahäkäla kaëöha-graheëa |
ity uktvä néyamänaù sukhayatu våñabhaù pärvaté-päda-müle
paçyann akñair vilakñaà valita-gala-calat-kambalaà tryambakaà vaù ||159||
abhinandasya | (Srk 77)
dig-väsä våña-vähano nara-çiro-dhäré dadhäno’jinaà
bhikñur bhasma-bhujaìga-bhüñita-tanur bhütair bhraman känanam |
smartèëäà çiva-kåt tathäpi jagati jyeñöho’smadéyaù prabhur
dhanyo’sméty atitoña-puñöa-jaöharaù küñmäëòako’vyäj jagat ||160||
mahänidheù |
33. hariharau
yad baddhärdha-jaöaà yad-ardha-mukuöaà yac-candra-mandärayor
dhatte dhäma ca däma ca smita-lasat-kundendra-néla-çriyoù |
tat khaöväìga-rathäìga-saìga-vikaöaà çré-kaëöha-vaikuëöhayor
vande nandimahokñatärkñya-pariñan-nämäìkam ekaà vapuù ||161||
räjaçekharasya | (Srk 1639)
niyamita-jaöä-vallé-lélä-prasupta-mahoragaà
caraëa-kamala-pränte mukta-sva-vikrama-go-våñam |
vitata-phaëi-bhuk-patra-cchatraà gadä-laguòa-çriyaà
hari-hara-vapur-brahmopäsyaà punätu jagat trayam ||162||
bhavänandasya |
yena dhvasta-manobhavena balijit-käyaù purästrékåto
yo gaìgäà ca dadhe’ndhaka-kñaya-karo yo barhi-patra-priyaù |
yasyähuù çaçimac-chiro hara iti stutyaà ca nämämaräù
so’vyäd iñöa-bhujaìga-hära-valayas täà sarvado mädhavaù ||163||
bhäraveù | (Sv 44, Smv 2.104)
ekävasthitir astu vaù pura-mura-pradveñiëor devayoù
präleyäïjana-çaila-çåìga-subha-gacchäyäìgayoù çreyase |
tärkñya-träsa-vihasta-pannaga-phaöä yasyäà jaöäpälayo
bälendu-dyuti-koça-supta-jalajo yasyäà ca näbhé-hradaù ||164||
tuìgokasya |
yaj-jambü-kambu-rociù phaëadhara-pariñad-bhoji-bhogéndra-käntaà
nandac-candräravinda-dyuti-caraëa-çiraù-syandi-mandäkinékam |
rakñä-saàhära-dakñaà madana-samudayoddépanaà çaçvad avyäd
avyäghätaà vibodhe’py udadhi-giri-sutä-käntayor deham ekam ||165||
jalacandrasya |
34. käntäsahita-hariharau
sambhoga-spåhayälu-manmatha-punar-janmäspadaà bhür bhuvaù
svaù päyät puruñottama-kratubhidor ardhärdha-pürëaà vapuù |
yal-lakñmé-girijä-kaöäkña-kuöila-kréòä-haöhäkåñöibhiù
syäd eva truöitaà paraspara-guëa-syütaà na ced antarä ||166||
tripuräri-pälasya |
vapur avatu jaöä-kiréöa-miçraà
pura-mura-südanayor vimiçritaà vaù |
girija-laghi-sutä-svabhartå-kaëöha
graha-calitähåta-bähu-vallarékam ||167||
tasyaiva |
sphaöika-marakata-çré-häriëoù préti-yogät
tad avatu vapur ekaà käma-kaàsa-dviñor vaù |
na viramati bhavänyäù särdham abdher duhiträ
sadåça-mahasi kaëöhe yatra sémä-vivädaù ||168||
yogeçvarasya | (Spd 110, Smv 2.103)
devasyaikatamäla-patra-mukuöasyärdhaà pura-dveñiëo
dehärdhena samasyamänam asamaà çvaù-çreyasäyäs tu vaù |
yasmin bhüdhara-kanyakäbdhi-sutayor apräpta-sambhogayor
anyonya-pratikarma-narma-bhiduro bhüyän anaìga-jvaraù ||169||
hareù |
dhäträ sauhåda-séma-vismita-mukhaà bheda-bhramäpäsanät
sänandaà munibhiù sa-nirvåti surair ekatra sevä-sukhät |
pärvatyä svapadävakåñöi-kuöila-bhrü-bhaìgam älokitaù
päyäd vo bhagaväàç caräcara-gurur dehärdha-häré haraù ||170||
äryäviläsasya |
35. gaìgä
brähmaà tejo dvijänäà jvalayati jaòima-prakramaà hanti buddher
våddhià sekena sadyaù çamayati valino duñkåtänokahasya |
ürdhvaà caivätra lokäd api nayatitaräà janmino magna-mürtéàs
tvad-dhärä-väri käçé-praëayini paritaù prakriyä kédåçéyam ||171||
kolähalasya |
durvära-doña-timirägama-väsara-çréù
kaivalya-kairava-vikäsa-sitäàçu-lekhä |
jéyät triviñöapadhuné kali-käla-bhagna-
gérväëa-räja-nagaräkara-vaijayanté ||172||
graheçvarasya |
térthäöanaiù kim adhikaà kñaëam ékñitä cet
pétaà tvad-ambu yadi devi mudhä sudhäpi |
snätaà yadi tvayi viriïci-padaà na düre
muktiù kare yadi ca sä samupäsitäsi ||173||
viriïceù |
téraà tavävataratéha yathä yathaiva
dehena devi jaratä munajo mumürñuù |
amba svayaàvara-vaçaàvada-näkanäré
dorvalli-pallavi nabho’pi tathä tathaiva ||174||
tasyaiva |
taptaà yan na tapo hutaà ca na havir yaj jäta-vedo mukhe
dattaà yac ca na kiàcid eva na kåto yat tértha-yäträdaraù |
käkeneva çuneva kevalam ayaà yat püritaù pudgalo
mätas tväà parirabhya jähnavi sa me çänto’yam antarjvaraù ||175||
sentutasya |
36. gaìgä-praçaàsä
dharmasyotsava-vaijayanti-mukuöa-srag-veëi-gaurépates
tväà ratnäkara-patni jahnu-tanaye bhägérathi prärthaye |
tvattoyänta-çilä-niñaëëa-vapuñas tvad-vécibhiù preìkhatas
tvan-näma smaratas tad-arpita-dåçaù präëäù prayäsyanti me ||176||
lakñmédharasya | (Srk 1613, Sk 4.183)
çatrau me suhådéva käpy upakåtir bhüyäd asüyä na tu
sväcchyaà satsu matir janeñu karuëä hénä na dénätmasu |
prakñéëä kali-kalmaña-kñaya-karé tåñëä na kåñëärcane
devi çraddadhatäà gatis tvayi mudä mandä na mandäkini ||177||
tasyaiva |
praséda çré-gaìge måòa-mukuöa-cüòägra-subhage
tavollolonmülaù skhalatu mama saàsära-viöapé |
athotpatsye bhüyas trijagad adhiräjo’pi na tadä
çvapäkaù käko vä bhagavati bhaveyaà tava taöe ||178||
pädukasya |
kadä te sänandaà vitata-nava-dürväïcita-taöé-
kuöére tére vä savanam anu manv-ädi-kathitaiù |
kathä-bandhair andhaìkaraëa-karaëa-gräma-niyamäd
yamäd ujjhan bhétià bhagavati bhaveyaà pramuditaù ||179||
gopécandrasya |
baddhäïjalir naumi kuru prasädam
apürva-mätä bhava devi gaìge |
ante vayasyaìga-gatäya mahyam
adeha-bandhäya payaù prayaccha ||180||
kevaööapapépasya |
37. harer matsyävatäraù
matsyaù punätu jagadoìkåti-kuïcitäsyo
brahmädvaya-praëaya-pévara-madhya-bhägaù |
kréòann asau jaladhi-vécibhir eva neti
nety ädaräd iva vibhävita-puccha-kampaù ||181||
ävantya-kåñëasya |
devyäù çruter danuja-durëayadüñitäyä
bhüyaùsamudgamavidhävavalamba-bhümiù |
ekärëavébhavad-açeña-payodhi-madhya-
dvépaà vapur jayati ména-tanor muräreù ||182||
umäpati-dharasya |
brahmäëòodara-darpaëe bhrami-rayotkñiptämbudhi-kñälite
saàkräntäm animeña-locana-yugenotpaçyataù sväà tanum |
çaurer ména-tanoù kåçänu-kapiçaà pärçva-dvayaà prollasac-
candrärkäìkita-käïcanädri-çikharäkäraà çiraù pätu vaù ||183||
vasanta-devasya |
pätu tréëi jaganti pärçva-kañaëa-prakñuëëa-diì-maëòalo
naikäbdhi-stimitodaraù sa bhagavän kréòä-jhañaù keçavaù |
tvaìgan-niñöhura-påñöha-roma-khacita-brahmäëòa-bhäëòävadher
yasyotphäla-kutühalena katham apy aìgeñu jérëäyitam ||184||
raghunandasya | (Srk 135)
matsyaù pucchäbhighätena tucchékåta-mahodadhiù |
aparyäpta-jala-kréòä-raso diçatu vaù çivam ||185||
kasyacit |
38. kürmaù
påñöha-bhrämyad amanda-mandara-giri-grävägra-kaëòüyanän
nidräloù kamaöhäkåter bhagavataù çväsäniläù päntu vaù |
yat-saàskära-kalänuvartana-vaçäd velä-chalenämbhasäà
yätäyätam ayantritaà jala-nidher nädyäpi viçrämyati ||186||
keçaöäcäryasya | (BhP 12.13.2; Srk 105, väkpatiräjasya; Sv 36)
kñéräbdhau mathyamäne tridaça-danu-sutonmukta-kolähalaughe
brahmäëòa-käëòa-caëòa-sphuöana-guru-rava-bhränti-bhäji-trilokyäm |
sadyo nirdävabodhäd upari raya-vaça-kñipta-dérgha-kñitidhä-
lagna-gréväprakäëòo jayati kamaöha-räö caëòa-viñkambha-tulyaù ||187||
vasusenasya |
päyäd vo mandarädri-bhramaëa-nikañaëäkåñöa-påñöhägra-kaëòü-
lénänidrälur abdheù kñubhitam agaëayann adbhutaù kürma-räjaù |
yasyäìga-marda-helä-vaça-calita-mahä-çaila-kélä dharitré
tvaìgat-kallola-ratnäkara-valaya-calan-mekhalä nåtyatéva ||188||
süreù |
pärçväsphälätivegäj jhagiti ca virahäd ucchaladbhiù patadbhir
bhüyo bhüyaù samudrair mihira-mati-rayäd äpibadbhir vamadbhiù |
koöéras toya-dänäà kñaëam iva gagane darçayan vaù punétäd
pñad gäträvaheläcalita-vasumaté-maëòalaù kürma-räjaù ||189||
dharaëédharasya |
kurmaù kürmäkåtaye haraye muktävalambanäya namaù |
påñöhe yasya niñaëëaà çaivala-vallé-samaà viçvam ||190||
bhavänandasya |
39. varähaù
daàñöräpiñöeñu sadyaù çikhariñu na kåtaù skandha-kaëòü-vinodaù
sindhuñv aìgävagähaù khura-kuhara-viçat-toya-tuccheñu näptaù |
präptäù pätäla-paìke na luöhanaratayaù potramätropayukte
yenoddhäre dharitryäù sa jayati vibhutä-båàhiteccho varähaù ||191||
varäha-mihirasya | (Srk 134)
asti çré-stana-patra-bhaìgam akaré-mudräìkitoraù-sthalé
devaù sarva-jagat-patir madhu-vadhü-vakträbja-candrodayaù |
kréòä-kroòa-tanor navendu-viçade daàñöräìkure yasya bhür
bhäti sma pralayäbdhi-palvala-talotkhätaika-mustäkåtiù ||192||
nagnasya | (Srk 104)
seyaà candrakaleti näga-vantiänetrotpalair arcitä
mad-bhäräpagama-kñameti phaëinä sänandam älokitä |
diì-nägaiù saralé-kåtäyata-karaiù spåñöä måëäläçayä
bhittvorvém abhiniùsåtä madhuripor daàñörä ciraà pätu vaù ||193||
keçavasya |
ghoëäghoräbhidhätocchalad-udadhi-jaläsära-siktägra-romä
romägra-prota-tärä-nikara iti surair dhéram älokito vaù |
çväsäkåñöävakåñöa-praviçad apasarad budhna-bimbänubandhäd
ävir naktaà dina-çréù sa diçatu durita-dhvaàsam ädyo varähaù ||194||
narasiàhasya |
yenädhomukha-padminé-dala-dhiyä kürmaç ciraà vékñito
ghräto yena måëäla-mugdha-latikä-buddhyä phaëi-grämaëéù |
yaù çälükam ivoddadhära dharaëé-bimbaà punétäd asau
tväm ekärëava-palvalaika-rasikaù kréòä-varäho hariù ||195||
kasyacit |
40. narasiàhaù
somärdhäyita-niñpidhäna-daçanaù sandhyäyitäntarmukho
bälärkäyita-locanaù suradhanur lekhäyita-bhrü-lataù |
antar-näda-gabhéra-palvala-galatvag-rüpa-niryat-taòit-
tärasphära-saöävaruddha-gaganaù päyän nåsiàho jagat ||196||
muräreù |
caöac-caöini carmaëi ccham iti cocchala-cchoëite
dhagad-dhag iti medasi sphuöataro’sthiñu ñöhäd iti |
punätu bhavato harer amara-vairi-näthorasi
kvaëatkaraja-païjara-krakaca-käña-janmä ravaù ||197||
väkpatiräjasya | (Srk 116, Spd 126, Smv 2.77)
preìkhad-bhäsvara-keçaraugha-racita-trailokya-sandhyätapo
brahmäëòodara-rodhi-gharghara-saghütkära-pracaëòa-dhvaniù |
sphürjad-vajra-kaöhora-nakhara-kñuëëäsuroraù-sthalé
raktäsväda-vidérëa-dérgha-rasanaù päyän nåsiàho jagat ||198||
tasyaiva |
cakra brühi vibho gade jaya hare kambo samäjïäpaya
bho bho nandaka jéva pannaga-ripo kià nätha bhinno mayä |
ko daityaù katamo hiraëyakaçipuù satyaà bhavadbhyaù çape
kenästreëa nakhair iti pravadataù çaurer giraù päntu vaù ||199||
keçaöasya |
kià kià siàhas tataù kià nara-sadåça-vapur deva citraà gåhéto
naivaà dhik ko’tra jéva drutam upanaya taà so’pi sampräpta eva |
cäpaà cäpaà na khaògaà jhaöiti hahahahä karkaçatvaà nakhänäm
ity evaà daitya-räjaà nija-nakha-kuliçair jaghnivän so’vatäd vaù ||200||
çré-vyäsa-pädänäm | (Srk 128, Smv 2.76)
41. narasiàha-nakhäù
daàñöräsaìkaöa-vaktra-gharghara-lalaj-jihväbhåto havya-bhug-
jvälä-bhäsvara-bhüri-keçara-saöäbhärasya daitya-druhaù |
vyävalgad balavad dhiraëyakaçipu-kroòa-sthalé-päöana-
spañöa-prasphuöad-asthi-païjara-rava-krürä nakhäù päntu vaù ||201||
dakñasya | (Srk 141)
ye bälendu-kalärdha-vibhrama-bhåto mäyä-nåsiàhäkåter
niryätä iva ye siräsaraëibhir näbhyabja-kandäìkuräù |
te vakñaù-sthala-däritäsura-sarit-kéläla-dhäräruëäù
päyäsur nava-kiàçukämra-mukula-çré-säkñiëaù päëijäù ||202||
varähasya |
asra-srotas taraìga-bhramiñu taralitä mäàsa-paìkte luöhantaù
sthülästhi-bhaìgair dhavala-visalatägräsam äkalpayantaù |
mäyä-siàhasya çaureù sphurad-aruëa-håd-ambhoja-saàçleña-bhäjaù
päyäsur daitya-vakñaù-sthala-kuhara-saro-räjahaàsä nakhä vaù ||203||
mayürasya |
punantu bhuvana-trayaà dalita-daitya-vakñaù-sthala-
prasarpi-rudhira-cchaöäcchuraëa-bäla-sürya-tviñaù |
dåòhästhi-caya-cürëanäghaöita-çabda-särä harer
nåsiàha-vapuñaç ciraà piçita-piëòa-garbhä nakhäù ||204||
dhürjaöi-räjasya |
jayanti nirdärita-daitya-vakñaso
nåsiàha-rüpasya harer nakhäìkuräù |
vicintya yeñäà caritaà surärayaù
priyä-nakhebhyo’pi rateñu bibhyati ||205||
kasyacit (Srk 130)
42. çåìgäri-narasiàhaù
lakñmém uraù-parisare vahataù salélaà
yogäsanaà ca carato nåharer jayanti |
eka-kñaëopanata-mänmatha-bhäva-mugdha-
svätmävabodham asåëäni vilokitäni ||206||
kasyacit |
nyaïcat-kesaram uttaraìga-pulaka-sraì-naddha-mardha-skhalad-
dvandväläpam apästa-garjanam aöad-bhrü-bhaìgam ärdrekñaëam |
svidyat-päëi vinéta-dåpti-karajaà päyän nåsiàhäkåter
devasya çriyam aìka-sémni dadhato viçränta-raudraà vapuù ||207||
vaidya-gadädharasya |
svacchandaà vairi-vakñaù-sthala-kuliçabhido vékñya kandarpa-cäpa-
kréòäbhäjo nakhägrän sama-samaya-bhayänanda-loläyatäkñyäù |
lakñmyä vakñoja-kumbhaà karikalabha-çiraù-çaìkayä vékñyamäëaù
svairaà çäntäkñi-rägo jayati naraharir jäta-cittänurägaù ||208||
jalacandrasya |
avyäd vo vajra-säras-phurad-uru-nakhara-krüra-cakra-kramägra-
prodbhinnendräri-vakñaù-sthala-galad-asåg-äsära-käçméra-gauraù |
prasphürjat-keçarägra-grathita-jaladhara-çreëi-néläbja-mälyaù
süryäcandrävataàso naraharir asamäbaddha-çåìgära-lélaù ||209||
prajäpateù |
änanda-mugdha-nayanäà çriyam aìka-bhittau
bibhrat punätu bhavato bhagavän nåsiàhaù |
yasyävalokana-viläsa-vaçäd iväséd
utsanna-läïchana-mågaù kamalä-mukhenduù ||210||
umäpati-dharasya |
43. vämanaù
idaà präyo loke na paricita-pürvaà nayanayor
na yäcïä yat puàsaù suguëa-parimäëaà laghayati |
viçadbhir viçvätmä sva-vapuñi bali-prärthana-kåte
trapälénair aìgair yad ayam abhavad vämana-tanuù ||211||
vaìkasya |
apasara påthivi samudräù saàvåëutämbüni bhübhåto namata |
vämana-hari-laghu-tunde jagaté-kalahaù sa vaù pätu ||212||
bhavänandasya |
kutas tvam aëukaù svataù svam iti kià na yat kasyacit
kim icchasi pada-trayaà nanu bhuvä kim ity alpayä |
dvijasya çamino mama tribhuvanaà tad ity äçayo
harer jayati nihnutaù prakaöitaç ca vakroktibhiù ||213||
väkpateù | (Srk 114)
püjyo brahma-vidäà tvam eva vimala-jïänaika-pätraà bhavän
mad-bhägyena gato’tithitvam adhunä kià te tribhir bhüpadaiù |
trailokyaà bhavataà svam ity upagato daityeçvareëädaräj
jïäto’sméti salajja-namra-vadanaù päyäj jagad vämanaù ||214||
vasusenasya |
lakñmé-payodharotsaìga-kuìkumäruëito hareù |
balir eña sa yenäsya bhikñäpätrékåtaù karaù ||215||
gaëädhyakñasya | (Spd 278)
44. trivikramaù
kià chatraà kià nu ratnaà tilakam atha tathä kuëòalaà kaustubho vä
cakraà vä värijaà vety amara-yuvatibhir yad bali-dhvaàsi dehe |
ürdhvaà maulau laläöe çravasi hådi kare näbhi-deçe ca dåñöaà
päyät tad vo’rka-bimbaà sa ca danujaripur vardhamänaù krameëa ||216||
çré-hanümataù |
jyotiç cakräkña-daëòaù kñarad-amara-sarit-paööikä ketu-daëòaù
kñoëé-nau-küpa-daëòaù çata-dhåti-bhavanämbhoruho näla-daëòaù |
brahmäëòa-cchatra- daëòas tribhuvana-stambha-daëòoìghri-daëòaù
çreyas triavikramas te vitaratu vibudha-dveñiëäà käla-daëòaù ||217||
daëòinaù |
caïcat-päda-nakhägra-maëòala-ruci-prasyani-gaìgä-jalo
visphürjad-bali-räjyaa-näça-piçunotpätämbuväha-dyutiù |
pätu tväà caraëo hareù krama-vidhau yasyädhikaà dyotate
düräd aìguli-mudrikä-maëir iva sphäräìkuçajälo raviù ||218||
vikramädityasya |
yat käëòaà gagana-drumasya yad api kñoëé-taòägodare
devasyaiva yaço’mbu-çobhini mahä-yañöiù pratiñöhäkaré |
tad viñëoù padam antaräla-jaladher ädhärato bhütalät
päraà dyämupagantum udyamavatäà setübhavat pätu vaù ||219||
cakrapäëeù |
kharva-granthi-vimukta-sandhi-vikasad-vakñaù-sphurat-kaustubhaà
niryan näbhi-saroja-kuòmala-kuöé-gambhéra-sämaedhvani |
päträväpti-samutsukena balinä sänandam älokitaà
päyäd vaù krama-vardhamäna-mahimäçcaryaà murärer vapuù ||220||
väkpatiräjasya | (Srk 124)
45. paraçurämaù
diì-mätaìga-ghaöä-vibhakta-caturäghäöä mahé sädhyate
siddhä säpi vadanta eva hi vayaà romäïcitäù paçyata |
vipräya pratipädyate kim aparaà rämäya tasmai namo
yatraivävirabhüt kathädbhutam idaà yatraiva cästaàgatam ||221||
keçaöasya |
hä täteti na jalpitaà na ruditaà na svékåtaà tad dhanaà
na snätaà na ca vékñitaù parijanaù pitre na dattaà jalam |
yävan na krakacäbhighäta-vigalad-dämnäm aréëäm asåg-
gaëòüñair ghana-ghora-gharghara-raväù santarpitäù pheravaù ||222||
tasyaiva |
çauryaà çatru-kula-kñayävadhi yaço brahmäëòa-khaëòävadhi
tyägaù sapta-samudra-mudrita-mahé-nirväja-dänävadhiù |
vryaà yantu giräà na tat pathi nanu vyaktaà hi tat-karmabhiù
satyaà brahma-tapo-nidher bhagavataù kià kià na lokottaram ||223||
bhavabhüteù |
goträcära-viçeña-pära-gatayä våddhäbhir ädiñöayä
mäträ vastuñu teñu teñu viçada-nyasteñu dåñöeù puraù |
anna-präçana-väsare sarabhasaà vakñobharotsarpiëä
yenättaà dhanur ékñitäç ca jhaöiti kñaträvataàsä diçaù ||224||
keçaöasya |
triù-saptävadhi vädhitä kñitibhujäm äjanma vaikhänasaù
kartä mätå-vadhainasaù sa sakala-çruty-artha-véthé-guruù |
viçvasyäç ca bhuvaù kratau vitaritä çyämaka-muñöiàpaco
rämaù so’yam udagra-geya-mahimä käsäà giräà gocaraù ||225||
kasyacit |
46. çré-rämaù
çauryotkarña-tåëékåta-tribhuvano laìkä-patiù so’bhavat
käräyäm upaväsayan vijayate taà helayä haihayaù |
lélälüna-viçäla-tad-bhuja-vano’bhüj jämadagnyas tatas
taj-jetä janakätmajä-parivåòho rämaù kathaà varëyatäm ||226||
surabheù |
rämaù kasya na vismayäya manaso niùçaìkalaìkeçvara-
truöyan-mauli-siräsamucchalad-asåg-dhäränubandhena yaù |
tad-dor-vikrama-vidrutä daça-diço bhogäya bhümaëòale
samyag väsayituà praväla-ghaöitä yañöér udastambhayan ||227||
daìkasya |
märtaëòaika-kula-prakäëòa-tilakas trailokya-rakñämaëir
viçvämitra-mahämuner nirupadhiù çiñyo raghu-grämaëéù |
rämas täòita-täòakaù kim aparaà pratyakña-näräyaëaù
kauçayänayanotsavo vijayate bhü-kaçyapasyätmajaù ||228||
räjaçekharasya |
rämo nünam aayaà niçäcara-camü-kälägni-rudropamo
niùsandeham ayaà ca vikrama-nidhiù saumitrir asyänujaù |
väraà väram apäìga-bhäga-calitair yad dåñöi-pätair iyaà
laìkä-bhartur anékiné pitå-pateù päçair ivävadhyate ||229||
çré-mitrasya |
rämo’sau bhuvaneñu vikrama-guëair yätaù prasiddhià paräm
asmad-bhägya-viparyayäd yadi punaù devo na jänäti tam |
vandévaiña yaçäàsi gäyati marud yasyaika-bäëähati-
çréeëé-bhüta-viçäla-säla-vivarodgérëaiù çaraiù saptabhiù ||230||
viçäkha-dattasya |
47. virahi-çré-rämaù
sarasi virasaù prasthe duùstho latäsu gatädaraù
prati parisaraà bhräntodbhräntaù saritsu nirutsukaù |
dadad api dåçau kubje kubje rudann upanirjharaà
sucira-viraha-kñämo rämo na kari anurudyate ||231||
väsudeva-jyotiñaù |
niñpandaà giri-kandareñu vipina-cchäyäsu mürcchälasaà
säsraà païca-vaöé-taöéñu taöiné-téreñu tévra-vyatham |
käkutsthaà tad-avastham ädhividhuraà dåñövä taòid-vyäjato
manye manyu-bharair abhedi hådayaà gäòhaà ghanänäm api ||232||
vasurathasya |
anuvanam anuçailaà täm anälokya sétäà
pratidinam atidénaà vékñya rämaà virämam |
girir açanimayo’yaà yas tadä na dvidhäbhüt
kñitir api na vidérëä säpi sarvaàsahaiva ||233||
çobhäkasya |
ko’haà vatsa sa ärya eva bhagavän äryaù sa ko räghavaù
ke yüyaà bata nätha nätha kim idaà bhåtyo’smi te lakñmaëaù |
käntäre kim ihäsmahe bata våthä devyä gatir mågyate
kä devé janakädhiräja-tanayä hä jänaki kväsi me ||234||
kasyacit |
küjan kuïje kim api karuëaà kandare kändiçékaù
sänau çünya-praëihita-manäù känane dhyäna-netraù |
gacchan mürcchäà kusuma-çayane vétarägas taòäge
jéyäj jäyä-viraha-viduñäà grämaëéù rämabhadraù ||235||
äcärya-gopékasya |
48. haladharaù
suräpéto gotra-skhalana-parivåddhädhikaruñaù
prasädaà revatyä janayitum anéçaù katham api |
vicumban saàçliñyan stana-vasanam asyann avirataà
madhün mädäviñöaù sa kila balabhadro vijayate ||236||
lakñmédharasya |
äghürëad-vapuñaù skhalan-mådu-giraù kiïcil-lasad-väsaso
revatyaà saniñaëëa-niùsaha-bhujasyätämra-netra-dyuteù |
çväsämoda-madändha-ñaöpada-kula-vyädañöa-kaëöha-srajaù
päyäsuù parimantharäëi halino mattasya yätäni vaù ||237||
kokasya |
bha-bha-bhramati mediné la-la-landate candramäù
kå-kåñëa vavada drutaà ha-ha-hasanti kià våñëayaù |
sisédhu mu-mu-muïca me pa-pa-pa-päna-pätre sthitaù
mada-skhalitam älapan hala-dharaù çriyaù vaù kriyät ||238||
puruñottama-devasya | (Srk 127; Brs 2.4.37)
revaté-daçanocchiñöa-paripüta-puöe dåçau |
vahan halé mada-kñévaù päna-goñöhyäà punätu vaù ||239||
mägha-bhojadevayoù | (Sk 2.61)
bhramati dharaëé-cakraà cakre nabhas-tala-yantraëät
prabhavati na me gätraà kiïcit kriyäsu vidhürëate |
jaladhi-salile magnaà viçvaà vilokya revati
trijagad avatäj jalpann evaà halé mada-vihvalaù ||240||
mädhavasya |
49. buddhaù
käma-krodhau dvayam api yadi pratyanékaà prasiddhaà
hatvänaìgaà kim iva hi ruñä sädhitaà try-ambakena |
yas tu kñäntyä çamayati çataà manmathädéna-rätén
kalyäëaà vo diçatu sa muni-grämaëér arka-bandhuù ||241||
saìgha-çriyaù | (Srk 4)
pädämbhoja-samépa-sannipatita-svarëätha-deha-sphuran-
netra-stomatayä parisphuöa-milan-néläbja-püjä-vidhiù |
vandärutridaçaudharatramukuöotsarpat-prabhä-pallava-
pratyunmélad-apürva-cévara-paöaù çäkyo muniù pätu vaù ||242||
vasu-kalpasya | (Srk 15)
käruëyämåta-kandalé-sumanasaù prajïä-vadhü-mauktika-
grévälaìkaraëa-çriyaù çama-sarit-pürocchalac-chékaräù |
te maulau bhavatäà milantu jagaté-räjyäbhiñekocita-
srag-bhedä abhaya-pradäna-caraëa-preìkhaan-nakhägräàçavaù ||243||
çrédhara-nandinaù | (Srk 7)
çélämbhaù-pariñeka-çétala-dåòha-dhyänälaväla-sphurad-
däna-skandha-mahonnatiù påthutara-prajïollasat-pallavaù |
deyät tubhyaà avärtha-vérya-viöapaù kñänti-prasünodgamaù
succhäyaù ñaò-abhijïa-kalpa-viöapé-sambodha-béjaà phalam ||244||
tasyaiva | (Srk 8)
yadäkhyänäsaìgäd uñasi punate väcam åñayo
yadéyaù saìkalpo hådi sukåti-nämeva ramate |
sa särvaù sarvajïaù pathi nirapaväde kåtapado
jino jantün uccair damayatu bhavävarta-patitän ||245||
maìgalasya |
50. kalké
bhräntvä mahéà tata itas turagädhirüòho
veda-dviño vidalayan dalitäkhiläçaù |
devo nivartita-kaliù kåta-märga-darçé
kalkaà sa te haratu kalki-kule bhaviñyan ||246||
kasyacit |
vämanäd aëutamäd anu jéyäs
tvaà trivikrama tanübhåta-dikkaù |
véta-hiàsana-pathäd atha buddhät
kalkitähatasamasta namaste ||247||
çré-harñasya | (Nc 21.96)
kalké kalkaà haratu jagataù sphürjad-ürjasvi-tejä
vedoccheda-sphurita-durita-dhvaàsane dhümaketuù |
yenotkñipya kñaëam asilatäà dhümavat kalmañecchän
mlecchän hatvä dalita-kalinäkäri satyävatäraù ||248||
jayadevasya |
äghräëa-çravaëävaloka-nara-säsvädädayaç cumbana-
çraddhä väg viña-varñaëaà ca çiraso doñä ime yair janaù |
müòho laìghita-sat-patho’yam iti saàkruddhaù çaöhänäà haöhäd yaù
çérñäëi kåpäëa-päëir alunät tasmai namaù kalkine ||249||
kuladevasya |
térthänäà çatam asti kintu phalati çraddhäbharädity aser
dhärätérhtam apürvam eva kalayan kalké çiväyästu vaù |
yat präpyäkhila-veda-bhedaka-dhiyaù çraddhätiraskäriëaù
çakrasyätithayo bhavanti bhavaenñv enasvino jantavaù ||250||
kasyacit |
51. kåñëa-çaiçavam
kåñëenädya gatena rantu-manasä måd-bhakñitä svecchayä
satyaà kåñëa ka evam äha musalé mithyämba paçyänanam |
vyädehéti vidärite çiçu-mukhe dåñövä samastaà jagan-
mätä yasya jagäma vismaya-padaà päyät sa vaù keçava ||251||
kasyacit | (Skv 23, Spd 4016)
lélottäna-çayo’pi gopa-nivahair udgéyamäneñv ati-
prauòha-prauòha-muräri-vikrama-kathä-géteñu datta-çraväù |
kasmiàçcit kñubhitaù kuto’pi calitaù kuträpi romäïcitaù
kväpi prasphuritaù kuto’pi hasitaù präpto hariù pätu vaù ||252||
mahédharasya |
nyaïcann udaïcan bahuçaù kathaàcid
udaïcito vephathumän harir vaù |
devo’si devo’si sapäëi-tälaà
yaçodayoktaù prahasan punätu ||253||
kasyacit |
adhara-madhure kaëöhaà kaëöhe sacäöu dåçau dåçor
alikam alike kåtvä gopéjanena sa-sambhramam |
çiçur iti rudan kåñëo vakñaù-sthale nihitaç cirän
nibhåta-pulakaù smeraù päyät smarälasa-vigrahaù ||254||
diväkara-dattsya | (Pv 135; Brk 5.1751)
brümas tvac-caritaà tavädhijanani cchadmätibälyäkåte
tvaà yädåg giri-kandareñu nayanänandaù kuraìgé-dåçäm |
ity uktaù parilehana-cchalatayä nyastäìguliù svänane
gopébhiù purataù punätu jagatém uttäna-supto hariù ||255||
vanamälinaù | (Pv 135)
52. kåñëa-kaumäram
vatsa sthavara-kandareñu vicaran düra-pracäre gaväà
hiàsrän vékñya puraù puräëa-puruñaà näräyaëaà dhyäsyasi |
ity uktasya yaçodayä muräripor avyäj jaganti sphurad-
bimboñöha-dvaya-gäòha-péòana-vaçäd avyakta-bhävaà smitam ||256||
abhinandasya | (Srk 144, Pv 149)
çyämoccandrä svapiti na çiço naiti mäm amba nidrä
nidrähetoù çåëu kathäà käm apürväà kuruñva |
vyaktaù stambhän naraharir abhüd dänavaà därayiñyann
ity uktasya smitam udayate devaké-nandanasya ||257||
çatänandasya | (Srk 123; Pk 151 sarvänandasya; Brk 5.1761)
mä düraà vraja vatsa tiñöhati puras te lüna-karëo våkaù
potän atti iti prapaïca-caturodärä yaçodä-giraù |
äkarëyocchalad-accha-häsa-vikasad-bimbäbhadanta-cchada-
dvandvodéritad-anta-mauktika-maëiù kåñëaù sa puñëätu vaù ||258||
kasyacit |
kälindé-puline mayä na na mayä çélopaçalye na na
nyagrodhasya tale mayä na na mayä rädhä-pituù präìgane |
dåñöaù kåñëa itérite saniyamaà gopair yaçodä-pater
vismerasya puro hasan nija-gåhän niryan hariù pätu vaù ||259||
umäpati-dharasya | (Pv 148)
manthänam ujjha mathituà dadhi na kñamas tvaà
bälo’si vatsa virameti yaçodayoktaù |
kñéräbdhi-manthana-vidhi-småti-jäta-häso
väïchäspadaà diçatu vo väsudeva-sünuù ||260||
kasyacit |
53. kåñëa-svapnäyitam
çambho svägatam äsyatäm ita ito vämena padmodbhava
krauïcäre kuçalaà sukhaà surapate vitteça no dåçyate |
itthaà svapna-gatasya kaiöabha-ripoù çrutvä jananyä giraù
kià kià bälaka jalpaséty anucitaà thüthüt-kåtaà pätu vaù ||261||
mayürasya (KKA 2.59, Pv 146; Brk 5.1758)
dhérä dharitri bhäva bhäram avehi çäntaà
nanv eña kaàsa-hatakaà vinipätayämi |
ity adbhuta-stimita-gopa-vadhü-çrutäni
svapnäyitäni vasudeva-çiçor jayanti ||262||
abhinandasya | (Pv 147)
ete lakñmaëa jänaké-virahiëaà mäà khedayanty ambudä
marmäëéva ca ghaööayanty alam amé krüräù kadambäniläù |
itthaà vyähåta-pürva-janma-viraho yo rädhayä vékñitaù
serñyaà çaìkitayä sa vaù sukhayatu svapnäyamäno hariù ||263||
çubhäìkasya | (KK 2.69(70); Srk 131, Pv 252)
kälindé-pulinänta-vaïjula-latä kuïja kutaçcit kramät
suptasyaiva mithaù kathäjuñi çanaiù saàvähikä-maëòale |
vaidehéà daça-kandharo’paharatéty äkarëya kaàsa-dviño
huà huà vatsa dhanur dhanur iti vyagrä giraù päntu vaù ||264||
viriïceù |
nirmagnena mayämbhasi smara-bhayäd älé samäliìgitä
kenälékam idaà tavädya kathitaà rädhe mudhä tämyasi |
itthaà svapna-paramparäsu çayane çrutvä giraà çärìgiëaù
savyäjaà çithilékåtaù kamalayä kaëöha-grahaù pätu vaù ||265||
kasyacit | (Dr under 4.60, Pv 372)
54. kåñëa-yauvanam
sottäpaà jaratétbhir aphuöa-rasaà bäläbhir unmélita-
çväsaà veçma suväsinébhir adhikäkåtaà bhujiñyäjanaiù |
pratyagra-prakaöé-kåtärti kulaöä-särthena dåñöaà harer
avyäd vo nava-yauvanotsava-daçä-nirvyäja-mugdhaà vapuù ||266||
bhaööa-çäléya-pétämbarasya |
rädhäyäm anubaddha-narma-nibhåtäkäraà yaçodä-bhayäd
abhyarëeñv atinirjaneñu yamunärodholatä-veçmasu |
mandäkña-çlatha-vallavänukaraëa-kréòasya kaàsa-dviño
labdhaà yauvana-mätrayä vijayate gambhéra-çobhaà vapuù ||267||
abhinandasya |
vatsa tvaà nava-yauvano’si capaläù präyeëa gopa-striyaù
kaàso bhüpatir abjanäla-bhidura-grévä vayaà go-duhaù |
saiñänartha-parampareti bhagavaty äçaìktätikrame
kåñëe tad-vinayäya nanda-gåhiëé-çikñoktayaù päntu vaù ||268||
vardhamänasya |
ärüòhäntara-yauvanasya parito goñöhér anubhrämyatas
tat tat täsu manogataà sunibhåtaà saàvyäcikérñor hareù |
vegäd ucchalitäsphuöäkñara-daçä garbhästrapä-gauravät
pratyaïco valitä bhavantu bhavatäà kåtyäya väg-ürmayaù ||269||
cakrapäëeù |
ähütädya mayotsave niçi gåhaà çünyaà vimucyägatä
kñévaù preñyajanaù kathaà kulavadhür ekäkiné yäsyati |
vatsa tvaà tad imäà nayälayam iti çrutvä yaçodä-giro
rädhä-mädhavayor jayanti madhura-smerälasä dåñöayaù ||270||
çrémat-keçava-sena-devasya | (Pv 206)
55. hari-kréòä
iha nicula-nikuïje madhya-madhyäsya rantur
vijanam ajani çayyä kasya bäla-pravälaiù |
iti nigadati vånde yoñitäà päntu yuñmän
smita-çavalita-rädhä-mädhavälokitäni ||271||
(Pv 201)
kåñëa tvad-vanamälayä saha kåtaà kenäpi kuïjäntare
gopé-kuntala-barha-däma tad idaà präptaà mayä gåhyatäm |
itthaà dugdha-mukhena gopa-çiçunäkhyäne trapänamrayo
rädhä-mädhavayor jayanti balita-smerälasä dåñöayaù ||272||
lakñmaëa-sena-devasya | (Pv 202)
bhrüvallé-calanaiù kayäpi nayanonmeñaiù kayäpi smita-
jyotsnävicchuritaiù kayäpi nibhåtaà sambhävitasyädhvani |
garväd bheda-kåtävahela-vinaya-çré-bhäji rädhänane
sätaìkänunayaà jayanti patitäù kaàsadviñaù dåñöayaù ||273||
umäpati-dharasya | (Pv 259, RKAD 129)
vyäläù santi tamäla-valliñu våtaà våndävanaà vänarair
unnakraà yamunämbu ghora-vadana-vyäghrä gireù sandhayaù |
itthaà gopa-kumärakeñu vadataù kåñëasya tåñëottara-
smeräbhéra-vadhü-niòedhi-nayanasyäkuïcanaà pätu vaù ||274||
äcärya-gopékasya |
saìketékåta-kokilädi-ninadaà kaàsa-dviñaù kurvato
dväronmocana-lola-çaìkha-valaya-kväëaà muhuù çåëvataù |
keyaà keyam iti pragalbha-jaraté-väkyena dünätmano
rädhä-präìgaëa-koëa-koli-viöapi-kroòe gatä çarvaré ||275||
äcärya gopékasya (Pv 205; Brk 5.1159)
56. praçnottaram
rädhe tvaà kupitä tvam eva kupitä ruñöäsi bhümer yato
mätä tvaà jagatäà tvam eva jagatäà mätä na vijïo’paraù |
devi tvaà parihäsa-keli-kalahe’nantä tvam evety asau
smero vallava-sundarém avanamac chauriù çriyaù vaù kriyät ||276||
väkpateù | (Srk 108; Pv 284)
ko’yaà dväri hariù prayähy upavanaà çäkhämågeëätra kià
kåñëo’haà dayite bibhemi sutaräà kåñëaù kathaà vänaraù |
mugdhe’haà madhusüdano vraja latäà täm eva puñpänvitäm
itthaà nirvacanékåto dayitayä hréëo hariù pätu vaù ||277||
çubhaìkarasya | (Srk 109, Sv. 104, Spd 122)
kas tvaà bho niçi keçavaù çirasijai :y kià näma garväyase
bhadre çaurir ahaà guëaiù pitå-gataiù putrasya kià syäd iha |
cakré candramukhi prayacchasi na me kuëòéà ghaöéà dohaném
itthaà gopa-vadhü-jitottaratayä hréëo hariù pätu vaù ||278||
kasyacit | (Pv 282)
väsaù samprati keçava kva bhavato mugdhekñaëe nanv idaà
väsaà brühi çaöha prakäma-subhage tvad-gätra-saàsargataù |
yäminyäm uñitaù kva dhürta vitanur muñëäti kià yäminé
çaurir gopavadhüà chalaiù parihasann evaàvidhaiù pätu vaù ||279||
kasyacit | (Pv 283; BRS 2.1.83)
kuçalaà rädhe sukhito’si kaàsa kaà sa kva nu sä rädhä |
iti pälé-prativacanair vilakña-häso harir jayati ||280||
kasyacit | (Sk 2.351)
57. veëu-nädaù
kåñëaù pätu sa yasya saàsadi gaväà veëu-praëädor mayo
gopénäm anuväsaraà navanavä ghürëanti karëodare |
tad-vakträsava-väsitä iva tadäküti-prapaïcä iva
bhrämyat-tat-kara-pallaväìguli-galal-lävaëya-liptä iva ||281||
lakñmédharasya |
tiryak-kandharam aàsa-deça-milita-çroträvataàsaà sphurad-
barhottambhita-keça-päçam anåju-bhrü-vallaré-vibhramam |
guïjad-veëu-niveçitädhara-puöaà säküta-rädhänana-
nyastämélita-dåñöi gopa-vapuño viñëor mukhaà pätu vaù ||282||
lakñmaëa-sena-devasya | (Pv 260)
säyaà vyävartamänakhila-surabhi-kulähväna-saàketa-nämäny
abhéré-vånda-ceto haöha-haraëa-kalä-siddha-manträkñaräëi |
saubhägyaà vaù samantäd dadhatu madhu-bhidaù keli-gopäla-mürteù
sänandakåñöa-våndävana-rasika-måga-çreëayo veëu-nädäù ||283||
umäpati-dharasya | (Pv 5)
mandra-kväëita-veëur ahni çithile vyävartayan gokulaà
barhäpéòakam uttamäìga-racitaà godhüli-dhumraà dadhat |
mläyantyä vana-mälayä parigataù çränto’pi ramyäkåtir
gopa-stré-nayanotsavo vitaratu çreyäàsi vaù keçavaù ||284||
kasyacit | (Kvs 22, SKM 1.57.4, Srk 110, Pv 256)
aàsäsakta-kapola-vaàça-vadana-vyäsakta-bimbädhara-
dvandvodérita-manda-manda-pavana-prärabdha-mugdha-dhvaniù |
éñad-vakrima-lola-hära-nikaraù pratyekarokänana-
nyaïcac-caïcad-udaïcad-aìguli-cayas tväà pätu rädhä-dhavaù ||285||
keçara-kéléya-näthokasya | (Pv 261, näthokasya)
58. gétam
saïjäte virahe kayäpi hådaye sandänite cintayä
kälindé-taöa-vetasé-vana-ghana-cchäyä-niñaëëätmanaù |
päyäsuù kalakaëöha-küjita-kalä gopasya kaàsa-dviño
jihvä-varjita-tälu-mürcchita-marud-visphäritä gétayaù ||286||
kasyacit | (Pv 240)
kälindé-jala-kuïja-vaïjula-vana-cchäyä-niñaëëätmano
rädhä-baddha-navänuräga-rasikasyotkaëöhitaà gäyataù |
tat päyäd apariskhalaj-jala-ruhäpéòaà kala-spåì-nata-
grévottänita-karëa-tarëaka-kulair äkarëyamänaà hareù ||287||
udbhaöasya |
devas tväm eka-jaìghävalayita-guòé-mürdhni vinyasta-bähur
gäyan goyuddhagétir uparacita-çiraùçekharaù pragraheëa |
darpa-sphürjan mahokña-dvaya-samara-kalä-baddha-dérghänubandhaù
kréòä-gopäla-mürtir muraripur avatäd ätta-gorakña-lélaù ||288||
yogeçvarasya | (Pv 152)
yäte dväravaté-puraà muraripau tad-vastra-saàvyänayä
kälindé-taöa-kuïja-vaïjula-latäm älämbya sotkaëöhayä |
udgétaà guru-bäñpa-gadgada-galat-tärasvaraà rädhayä
yenäntarjalacäribhir jalacarair apy utkam utküjitam ||289||
kasyacit | (Dhv, Vak 2.59; etc.; Pv 373 aparäjitasya, UN 14.188)
yäni tac-caritämåtäni rasanä-lehyäni dhanyätmanäà
ye vä çaiçava-cäpalya-vyatikarä rädhävarodhonmukhäù |
yä vä bhävita-veëu-géta-gatayo lélä-mukhämbhoruhe
dhärävähikayä vahantu hådaye täny eva täny eva me ||290||
kasyacit | (KKA 1.106)
59. kåñëa-bhujaù
bhrämyad-bhäsvara-mandarädri-çikhara-vyäghaööanäd visphurat
keyüräù puruhüta-kuïjara-kara-präg-bhära-saàvardhinaù |
daityendra-pramadä-kapola-vilasat-paträìkura-cchedino
dor-daëòäù kalil-käla-kalmaña-muñaù kaàsa-dviño pätu vaù ||291||
kasyacit | (Pv 386)
lakñmyäù keça-prasava-rajasäà bindubhiù sändrapätair
udvarëa-çrér ghana-nidhuvana-klänti-nidräntareñu |
dor-daëòo’sau jayati jayinaù çärìgiëo mandarädri-
gräva-çreëikañamasåëa-kñuëëukeyüra-patraù ||292||
bhagérathasya | (Srk 142)
ye govardhana-müla-kardama-rasa-vyädañöa-barha-cchadä
ye våndävana-kukñiñu vraja-vadhü-lélopadhänäni ca |
ye cäbhyaìga-sugandhayaù kuvalayäpéòasya dänämbhasä
te vo maìgalam ädiçantu satataà kaàsa-dviño bähavaù ||293||
çubhäìkasya | (Pv 4)
jaya-çré-vinyastair mahita iva mandära-kusumaiù
svayaà sindüreëa dvipa-raëa-mudä mudrita iva |
bhujäpéòa-kréòä-hata-kuvalayäpéòa-kariëaù
prakérëäsåg-bindur jayati bhuja-daëòo murajitaù ||294||
jayadevasya | (Gg 11.35)
päntu vo jalada-çyämäù
çärìga-jyäghäta-karkaçäù |
trailokya-nagara-stambhäç
catväro hari-bähavaù ||295||
çré-vyäsa-pädänäm | (Spd 113)
60. govardhanoddhäraù
saträsarti yaçodayä priya-guëa-prétekñaëaà rädhayä
lagnair vallava-sünubhiù sarabhasaà sambhävitätmorjitaiù |
bhétänandita-vismitena viñamaà nandena cälokitaù
päyäd vaù kara-padma-susthita-mahä-çailaù salélo hariù ||296||
sollokasya | (Srk 140 sonnokasya; Pv 264 sohnokasya)
ekenaiva ciräya kåñëa bhavatä govardhano’yaà dhåtaù
çränto’si kñaëam ässva sämpratam amé sarve vayaà dadhmahe |
ity ulläsita-doñëi gopa-nivahe kiïcid bhujäkuïcana-
nyaïcac-chaila-bharärdite viruvati smero hariù pätu vaù ||297||
çaraëasya | (Pv 265)
snehäd aàsataöe’valambya caraëäv äropya tat-pädayor
düräd astamahédharasya tanutäm äçaìkya doñëo hareù |
çailoddhära-sahäyatäà jigamiñor apräpta-govardhanä
rädhäyäù suciraà jayanti gagane bandhyäù kara-bhräntayaù ||298||
çatänandasya ||
düraà dåñöi-pathät tirobhava harer govardhanaà vibhratas
tvayy äsakta-dåçaù kåçodari kara-srasto’sya mä bhüd ayam |
gopénäm iti jalpitaà kalayato rädhä-nirodhäçrayaà
çväsäù çaila-bhara-çrama-bhrama-karäù kaàsa-dviñaù päntu vaù ||299||
çubhäìkasya | (Pv 267)
mugdhe nätha kim ättha tanvi çikhari-prägbhära-bhugno bhujaù
sähäyyaà priya kià bhajämi subhage dor-vallim äyäsaya |
ity ulläsita-bähu-müla-vicalac-celäïcala-vyaktayo
rädhäyäù kucayor jayanti calitäù kaàsadviño dåñöayaù ||300||
çaìkarasya |
61. utkaëöhä
ratna-cchäyä-cchurita-jaladhau mandire dvärakäyä
rukmiëyäpi prabala-pulakodbhedam äliìgitasya |
viçvaà päyän masåëa-yamunä-téra-vänéra-kuïje
rädhä-kelé-parimala-bhara-dhyäna-mürcchä muräreù ||301||
umäpati-dharasya | (Pv 371, UN 14.184; Jéva and VCT to BRS 2.4.178)
kalindém anuküla-komala-rayäm indévara-çyämaläù
çailopäntabhuvaù kadamba-kusumair ämodinaù kandarät |
rädhäà ca prathamäbhisära-madhuräà jätänutäpaù smarann
astu dväravaté-patis tribhuvanämodäya dämodaraù ||302||
çaraëasya | (Pv 369)
kämaà kämayate na keli-nalinéà nämodate kaumudé-
nisyandair na saméhate måga-dåçäm äläpa-léläm api |
sédann eña niçäsu niùsaha-tanur bhogäbhiläñälasair
aìgais tämyati cetasi vrajavadhüm ädhäya mugdho hariù ||303||
tasyaiva | (Pv 370)
pratyagrojjhita-gokulasya çayanäd utsvapna-müòhasya mäà
mä gotra-skhalitäd upaitu ca divä rädheti bhéror ati |
räträv asvapato divä ca vijane lakñméti cäbhyasyato
rädhäà saàsmarataù çriyaà ramayataù khedo hareù pätu vaù ||304||
kasyacit | (Skv 448)
talpékåtasya bhujagädhipateù phaëäyäà
ratneñu saàvalita-bimbatasyäcaläyäù |
kåñëävatära-kåta-gopa-vadhü-sahasra-
saìga-småtir jayati sotkalikasya viñëoù ||305||
kasyacit |
62. gopé-sandeçaù
te govardhana-kandaräù sa yamunä-kacchaù sa ceñöäraso
bhäëòéraù sa vamaspatiù sahacaräs te tac ca goñöhäìganam |
kià dväravaté-bhujaìga hådayaà näyäti doñair apéty
avyäd vo hådi duùsahaà vraja-vadhü-sandeça-çalyaà hareù ||306||
nélasya | (Pv 375)
päntha dväravatéà prayäsi yadi he tad devakénandano
vaktavyaù smara-mohamantra-vivaço gopyo’pi nämojjhitäù |
etäù keli-kadamba-dhüli-paöalair äloka-çünyä diçaù
kälindé-taöa-bhümayo bhavato näyänti cittäspadam ||307||
govardhanäcäryasya | (Pv 374; Çåìgära-prakäça, check Srk)
upanaya masià patraà cedaà likhämi kim atra vä
tvam iti vinaya-bhraàço yüyaà tviti praëaya-kñatiù |
suhåd iti måñä näthety ünaà nåpeti taöasthatä
katham iti tataù sandeñöavyo mayä yadu-nandanaù ||308||
puàsokasya ||
kälindyäù pulinaà pradoña-maruto ramyäù çaçaìkäàçavaù
santäpaà na harantu näma nitaräà kurvanti kasmät punaù |
sandiñöaà vraja-yoñitäm iti hareù saàçåëvato’ntaùpure
niùçväsäù prasåtä jayanti ramaëé-saubhägya-garva-cchidaù ||309||
païcatantra-kåtaù | (Pv 376, UN 15.164)
mathurä-pathika murärer
upageyaà dväri vallavé-vacanam |
punar api yamunä-salile
käliya-garalänalo jvalati ||310||
vérasarasvatyäù | (Pv 368; UN 10.98)
63. sämänya-hariù
seyaà dyos tad idaà çaçäìka-dina-kåc-cihnaà nabhaù sä kñitis
tat-pätäla-talaà ta eva girayas te’mbhodharäs tä diçaù |
itthaà näbhi-vinirgatena sa-çiraù-kampädbhutaà vedhasä
yasyäntaç ca bahiç ca dåñöam akhilaà trailokyam avyät sa vaù ||311||
väkpati-räjasya | (Srk. 137)
lakñméà yat paricäriketi nayanaà yasyeti yäsäà patià
yat-pädärdha-bhaveti näka-saritaà yenoddhåteti çrutim |
éçaà yat tanubhäga-bhäg iti janaù çuçrüñate sädaraà
bhüyäd viçva-namasyamäna-mahimä bhütyai sa vaù keçavaù ||312||
samanta-bhadrasya |
saàsärärti-pariçramädhva-viöapé kñérodaväpé-payaù
kréòä-näöaka-näyako vijayate sat-karma-béjäìkuraù |
daitya-stré-stana-päli-päëija-pada-vyälopi-çilpét taré
devaù çré-vadanendu-bimba-laòaha-jyotsnä-cakoro hariù ||313||
bhänéù ||
béjaà brahmaiva devo madhujala-nidhayaù karëikä svarëa-çailaù
kando nägädhiräjo viyad api vipulaù patrakoçävakäçaù |
dvépäù paträëi meghä madhupakulam abhüt tärakä-garbha-dhülir
yasyaitan-näbhi-padmaà bhuvanam iti sa vaù çarma devo dadhätu ||314||
haläyudhasya | (Srk 146)
yaà lakñmér upajévati sma bhajate yaà bhäraté sambhramä-
detasmai kim u kéyatäà katham asäv asmädåçaiù stüyatäm |
sevyo vä katham eña yasya çirasä dhatte padärghyaà çiva-
stasmät kåtyam ajänato mama mano-våtteù pramäëaà hariù ||315||
tila-candrasya |
64. hari-bhaktiù
baddhenäïjalinä natena çirasä gätraiù sa-romodgamaiù
kaëöhena svara-gadgadena nayanenodgérëa-bäñpämbunä |
nityaà tvac-caraëäravinda-yugala-dhyänämåtäsvädinäm
asmäkaà saraséruhäkña satataà sampadyatäà jévitam ||316||
çré-kulaçekharasya | (Mukunda-mälä 25)
nästhä dharme na vasu-nicaye naiva kämopabhoge
yad bhävyaà tad bhavatu bhagavan pürva-karmänurüpaà |
etat prärthyaà mama bahu mataà janma-janmäntare’pi
tvat-pädämbhoruha-yuga-gatä niçcalä bhaktir astu ||317||
tasyaiva | (Mukunda-mälä 7)
maj-janmanaù phalaà idaà madhu-kaitabhäre
mat-prärthanéya-mad-anugraha eña eva |
tvad-bhåtya-bhåtya-paricäraka-bhåtya-bhåtya-
bhåtyasya bhåtya iti mäà smara loka-nätha ||318||
tasyaiva | (Mukunda-mälä 32)
nähaà vande tava caraëayor dvandvam advandva-hetoù
kumbhépäkaà gurum api hare närakaà näpanetuà |
ramyä-rämä-mådu-tanu-latä nandane näpi rantuà
bhäve bhäve hådaya-bhavane bhävayeyaà bhavantaà ||319||
tasyaiva | (Mukunda-mälä 6)
mukunda mürdhnä praëipatya yäce
bhavantaà ekäntaà iyantam arthaà |
avismåtis tvac-caraëäravinde
bhave bhave me’stu bhavat-prasädät ||320||
tasyaiva | (Mukunda-mälä 4)
65. samudra-mathane hariù
çreyo’syäç ciram astu mandara-girer mäghäni päçrvair iya-
mävañöambhi mahormibhiù phaëipater mäle’pi lälä-viñaiù |
ity äküta-juñaù çriyaà jala-nidher ardhotthitäà paçyato
väcontaù-sphuritä bahir vikåtibhir vyaktä hareù pätu vaù ||321||
väkpati-räjasya | (Srk 115)
päëòu-lakñmé-kucäbhoge nartitä hariëä dåçaù |
autsukyäd iva tenädau nihitä varaëa-srajaù ||322||
çrémat-keçava-sena-devasya |
pätu trilokéà harir amburäçau
pramathyamäne kamaläà vilokya |
ajïäta-hasta-cyuta-bhogi-netraù
kurvan våthä bähu-gatägatäni ||323||
tribhuvana-sarasvatyäù |
grävëä näsi gireù kñatä na payasäpy ärtäsi na mläpitä
niùçväsaiù phaëino’si na tva-anugä näyäsitä käpi na |
svaà veçma pratigacchator ito muhuù çré-çärìgiëoù saspåhaà
sä parçnottara-yugma-paàktir ubhayor atyäyatä pätu vaù ||324||
kasyacit | (Sk 1.96)
päthodheù parmathyamäna-saliläd ardhotthitäyäù çriyaù
sänandollasita-bhuvaù kuöilayä dåñöyaiva pétänanaù |
ajïäta-svakara-dvayé-vigalita-vyälola-manthoragaù
çünye bähu-gatägatäni racayan näräyaëaù pätu vaù ||325||
sägarasya |
66. samudrotthita-lakñméù
sampürëaù punar abhyudeti kiraëair indus tato dantinaù
kumbha-dvandvam idaà punaù surataror agrollasan-maïjaré |
itthaà yad-vadana-stana-dvaya-valad-romävaléñu bhramaù
kñéräbdher mathane bhavad-diviñadäà alakñmér asäv astu vaù ||326||
kasyacit | (Srk 126)
sänandaà tridaçaiù savismayam aviçvastaiù sura-dveñibhiù
säçcaryaà sura-sundaré-parijanaiù serñyaà ca rambhädibhiù |
säkütaà ca sakautukaà ca sa-mano-hlädaà ca kaàsa-dviñä
dåñöä dugdha-mahodadhi-pramathane lakñméù çiväyästu vaù ||327||
çaìkara-sevasya |
jayati mahodadhi-mathane muraripu-parirambha-saàbhåtä lakñméù |
satvara-satrapa-sarabhasa-sapulaka-sotkampa-sasvedä ||328||
kasyacit |
manthänolläsa-léläcala-cikura-milat-kuëòaläà karëa-pälià
mithyaivonmocayantyäù kåta-kapaöa-parävåttayas te kaöäkñäù |
lakñmyäù päyäsurantaù smara-bhara-vikasat-smera-gaëòa-sthaläyä
lajjä-lolaà valanto madhuripu-vadanämbhoja-bhåìgäç ciraà vaù ||329||
bhojadevasya |
çriyaù kñérämbhodher nija-vinaya-namreëa vapuñä
çanair uttiñöhantyäù pavana-calitendévara-dåçaù |
kaöäkño mandäkña-stimita-lulita-bhrür harim anu
prakérëaù kälindé-laghu-lahari-våttir vijayate ||330||
kasyacit |
67. lakñmé-svayaàvaraù
sodvegaà kari-kåtti-väsasi bhavad-vréòänvitaà brahmaëi
trailokyaika-guäv anädara-valattäraà çacé-bhartari |
träsämélita-pakñma bhäsvati lasat-prema-prasannaà harau
kñérodotthitayä çriyä vinihitaà cakñëòù çiväyästu vaù ||331||
samudra-mathana-vyagra-sura-sandoha-nispåhäù |
lagnäù kåñëasya vaktrendau päntu no dåñöayaù ||332||
umäpati-dharasya |
sotsähaà dadhati svayaàvara-mahä-raìge mithaù spardhayä
nepathya-pratipanna-citta-kalanäçcaryaà suräëäà gaëe |
udyäntyä makarälayät kamalayä saàbhävitaù kena-
cid dåk-pätena virüòha-güòha-hasitänando hariù pätu vaù ||333||
mahädevasya |
äkhyäte hasitaà pitämaha iti trastaà kapäléti ca
vyävåttaà gurur ity asau dahana ity äviñkåtä bhérutä |
paulomé-patir ity asüyitam atha vréòävanamraà çriyä
päyäd vaù puruñottamo’yam iti ca nyastaù sa puñpäïjaliù ||334||
kñemeçvarasya |
mugdhe muïca viñädam atra balabhit kampo gurus tyajyatäà
sad-bhävaà bhaja puëòaréka-nayane mänyän imän mänaya |
lakñméà çikñayataù svayaàvara-vidhau dhanvantarer väkchaläd
ity anya-pratiñedham ätmani vidhià çåëvan hariù pätu vaù ||335||
puëòarékasya | (Sbhv 84 däkñiëätyasya kasyäpi, Pv 384 kasyacit)
68. lakñmé-çåìgäraù
çäntaà çete na çeñaù sthagayati timiraà kaustubhér näpi bhäsaù
säma brahmäpi gétvä mukulita-nayano nidrayä dhyäyatéva |
lakñmyä karëe gaditvä mådukam iti harer vréòayä häri häsyaà
hasto hastena névé-vasana-vighaöanäd värito vaù punätu ||336||
kasyacit |
tiryaktväd abudhaù phaëé-maëi-rco’py asyopadhänékåtair
mandäraiù sthagitäàçavaù stana-ghana-svedäspadaà kaustubhaù |
näbhé-padma-rajo’ndha eva satataà vedhä mudhä lajjase
lakñmém ity avabodhayan nidhuvanärambhe hariù pätu vaù ||337||
gaëapateù |
mithyä-kaëòüti-säcékåta-gala-saraëir yeñu jäto garutmän
ye nidräà näöayadbhiù çayana-phaëi-phaëair lakñitä na çrutäç ca |
ye ca dhyänänubandha-cchala-mukula-dåçä vedhasä naiva dåñöäs
te lakñméà narmayanto nidhuvana-vidhayaù päntu vo mädhavasya ||338 ||
räjaçekharasya (Srk 132)
uttiñöhantyä ratänte bharam uragapatau päëinaikena kåtvä
dhåtvä cänyena väso vigalita-kavaré-bhäram aàçaà vahantyäù |
bhüyas tat-käla-känti-dviguëita-surata-prétinä çauriëä vaù
çayyäm älambya nétaà vapur alasa-lasad-bähu lakñmyäù punätu ||339 ||
vara-ruceù (Sk 2.33, V 165, Vs 1.3; Srk 125, Sv 79, Spd 135)
kaca-cibuka- kucägre päëiñu vyäpåteñu
prathama-jaladhi-putré-saàgame’naìga-dhämni |
grathita-niviòa-névé-bandha-nirmocanärthaà
catur-adhika-karäçaù pätu vaç cakra-päëiù ||340||
däkñiëätyasya |
69. lakñméù
pravéra-haöha-bhogyäpi
jayati çrér mahäsaté |
kåtsna-trailokya-väsäpi
kåñëoraù-sthala-çäyiné ||341||
räjaçekharasya |
vidvän akñara-nañö-dhér iti çurcir dharma-dhvajéti sthira-
stabdhaù kruddha iti grahéti sudåòhaù kñantä laghéyän iti |
mäyävéti ca néti-çästra-kuçalo yäm antareëeçvarair
gaëyante guëino’pi düñaëa-padaà tasyai namas te çriye ||342||
solukasya |
viñëu-vakño-gåhe lakñmér
asti kaustubha-dépike |
punätu nivasanté vo
dåòha-doù-stambha-toraëe ||343||
räjaçekharasya |
jayati çré-mukhaà käntaà
kaustubha-pratibimbitam |
candramä manaso jäta
iti yad gäyati çrutiù ||344||
äcärya-gopékasya |
våtte säìga-viväha-maìgala-vidhau labdhäpi daitya-druhaù
sauhärdaà vimanäù punätu bhavato lakñméù smaranté pituù |
yäm äçväsayatéva sodaratayä pratyagra-bimba-graha-
vyäjäd aìga-gatäm anaìkuça-nija-sneho muhuù kaustubhaù ||345||
çaraëa-devasya |
70. lakñmy-upälambhaù
kopas teja iti grahaù sthitir iti kréòeti duçceñöatä
mäyä ca vyavahära-kauçalam iti svacchatvam ity ajïatä |
daurjanyaà sphuöaväditeti dhaninäm agre budhair yad-vaçäd
doño’pi vyapadiçyate guëatayä tasyai namo’stu çriye ||346||
çälükasya |
ratnäkaras tava pitä sthitir ambujeñu
bhrätä tuñära-kiraëaù patir ädidevaù |
kenäpareëa kamale bata çikñitäsi
säraìga-çåìga-kuöiläni viceñöitäni ||347||
kasyacit | (Srk 1516)
kasmaicit kapaöäya kaiöabharipüraùpéöhadérghälayäà
devi tvämabhivädya kupyasi na cet tat kiàcidäcakñmahe |
yat te mandiramambujanma kimidaà vidyägåhaà yacca te
nécännécataropasarpaëamapämetat kimäcäryakam ||348||
muräreù | (Ar 7.43)
asmän mä bhaja käla-küöa-bhagini svapne’pi padmälaye
vyädhébhüya kadarthayanti bahuço mätar vikärä ime |
yac cakñur na nirékñateccha-viñayaà naivaà çåëoti çrutiù
präëä eva varaà prayänti na punarniryänti väco bahiù ||349||
bhava-gräméëa-väthokasya |
lakñmi nécänuraktäsi
punar abdhivilaà viça |
kva mandara kva te deväù
kas tväm uttolayiñyati ||350||
kasyacit |
71. sarasvaté
véëä-kväëa-layolläsi-
lolad-aìguli-pallavaù |
bhäratyäù pätu bhütäni
päëir lasita-kaìkaëaù ||351||
kaìkaëasya |
ädityäd api nitya-déptam amåta-prasyandi candräd api
trailokyäbharaëaà maëer api tamaù-käñaà hutäçäd api |
viçväloki vilocanäd api para-brahma-svarüpäd api
sväntänandanam astu dhäma jagatas toñäya särasvatam ||352||
baladevasya |
nigüòhaà kuträpi kvacid api bahir vyakta-madhuraà
sarasvatyäù srotaù parimala-gabhéraà vijayate |
atisväduny antaù-pihita-rasa-ramye yad upari
plavante bhüyäàsaù katicid api majjanti nipuëäù ||353||
kvacid iva ravir jäòya-cchedi kvacit pracuräcira-
dyutir iva camatkäri kväpi kñapäkaravan mådu |
çikhivad anåju kväpi kväpi pradépavad ujjvalaà
vijayi kim api jyotiù särasvataà tad upäsmahe ||354||
apidevasya |
yasyäù prasäda-paramäëu-rasäyanena
kalpäntare sukavi-kérti-çaréram asti |
yä kämadhenur iva käma-çatäni dugdhä
devé prayacchati namämi sarasvatéà täm ||355||
puruñottama-devasya |
72. praçasta-candraù
çåìgäre sütradhäraù kusuma-çara-muner äçrama-brahmacäré
näréëäm ädidevas tribhuvana-mahito räga-yajïe purodhäù |
jyotsnäsatraà dadhänaù pura-mathana-jaöäjüöa-koöéçayälur
devaù kñéroda-janmä jayati kumudiné-kämukaù çveta-bhänuù ||356||
vasukalpasya | (Srk 897)
kämäyuñöomayajvä puramathana-jaöä-cakra-kaumära-bhaktiù
präëäyämopadeñöä sarasiruha-vane çarvaré-särvabhaumaù |
devo jägarti bhänor bhuvana-bhara-bhåtaù skandha-viçräma-bandhuù
çåìgärädvaita-vädé çamita-kumudiné mauna-mudro mågäìkaù ||357||
muräreù | (Ar. 7.62)
kandarpasya jagat-trayévijayinaù sämräjya-dékñä-guruù
käntä-mäna-çiloïcha-våttir akhila-dhväntäbhicäre kåté |
devas tryambaka-mauli-maëòana-sarit-téra-sthalé-täpasaù
çåìgärädhvaradékñito vijayate räjä dvijänämayam ||358||
viçveçvarasya |
vyomämbho-nidhi-puëòarékam amåta-prädhära-dhärägåhaà
çåìgära-druma-puñpam éçvara-çikhälaìkära-muktä-maëiù |
käkäkäratamobhibhüta-kumuda-grämäya måtyuïjayo
jéyän manmatha-räñörapoñöhika-mahä-çänti-dvijaç candramäù ||359||
umäpati-dharasya |
lélä-sadma-pradépas tripura-vijayinaù svarëadé-keli-haàsaù
kandarpolläsa sabéjaà ratirasa-kalaha-kleça-viccheda-cakram |
kahlärädvaita-bandhus timira-jalanidher ucchikho bäòavägnir
lakñmyäù kréòäravindaà jayati bhuja-bhuväà vaàçakandaù ||360||
çrémat-keçava-senasya |
73. candra-kalä
çyämäyäù karaja-kñataà ratipater jaitraà dhanur bandhaké-
håt-kambuka-kacaç cakora-khuralé sauhådya-béjäìkuraù |
cora-gräma-gajäìkuçaù parilasan-mandäkiné-rohito
dhväntämbhas-taraëaikanaur udayate bälaù sudhä-dédhitiù ||361||
umäpateù |
lekhäm anaìga-puratoraëa-känti-bhäjam
indor vilokaya tanüdari nütanasya |
deçäntara-praëayinor api yatra yünor
nünaà mithaù sakhi milanti vilokitäni ||362||
vasukalpasya | (Srk 903, räjaçekharasya)
vigäòha-doñaà timiraà nirasyatä
krameëa biddhvägra-kaläçaläkayä |
cikitsakeneva vilokana-kñamaà
punar nabhaç cakñur ivendunä kåtam ||363||
gaëapateù |
prasarat-timira-sarit-tarir asaté-håd-däru-däruëa-krakacaù |
smara-gåha-kaväöa-vighaöana-räjata-kuïjé-kalä çaçinaù ||364||
sehnokasya |
caitanyaà nabhasaç cakora-ramaëé-karpüra-pälé sudhä-
niryäsa-drava-dohadasya kumuda-stomasya sandhukñaëam |
dhväntottuìga-mataìga-väraëa-såëiù çåìgära-béjäìkuraù
paçyodaïcati sa-spåhaà praëayini präleya-bhänoù kalä ||365||
indra-jyotiñaù |
74. candra-bimbaù
analasa-javä-puñpotpéòa-cchavi prathamaà tataù
samadaya-vané-gaëòa-cchäyaà punar madhu-piìgalam |
tad anu ca nava-svarëämbhoja-prabhaà çaçinas tata-
staruëi tagaräkäraà bimbaà vibhäti nabhas-tale ||366||
kasyacit | (Srk 943)
uddarpa-hüëa-taruëé-ramaëopamarda-
bhugnonnata-stana-niveça-nibhaà himäàçoù |
bimbaà kaöhora-visakäëòa-kaòära-gaurai-
rviñëoù padaà prathamam agrakarair vyanakti ||367||
aparäjita-rakñitasya | (Srk 924)
sphuöa-kokanadäruëaà purastäd
atha jämbünada-patra-piïjaräbham |
krama-laìghita-mugdha-bhävam indoù
sphaöika-ccheda-nibhaà vibhäti bimbam ||368||
bhagérathasya | (Srk 941)
kara-müla-baddha-pannaga-viñägni-dhüma-hata-madhyam |
aiçänam iva kapälaà sphuöa-lakñma sphurati çaçibimbam ||369||
kasyacit | (Srk 950, Jh 7.17)
madhyeyämini pärvaëämåta-rucer bimbaà sphurac-candrikä
tat-präntaà parito visäri-kiraëa-çreëé çaläkävali |
tärä-granthi-visaàñöhulaà sthalam iva jyotsnäsphurad-väsasä
saàvétaà sukham adhyaçeta jagaté suvyaktam älokyate ||370||
aàçudharasya |
75. prauòha-candraù
etat-tarkaya kairava-klama-hare çåìgära-dékñä-gurau
dikkäntämukure cakora-suhådi prauòhe tuñära-tviñi |
karpüraiù kim apüri kià malayajair älepi kià päradair
akñäli sphaöikopalaiù kim aghaöi dyäv-äpåthivyor vapuù ||371||
vasukalpasya | (Spd 3639, Srk 900)
janänandaç candro bhavatu na kathaà näma sukåté
prayätovasthäbhis tisåbhir api yaù koöim iyatém |
bhruvor léläà bälaù çiryam alika-paööasya taruëo
mukhendoù sarvasvaà harati hariëäkñyäù pariëataù ||374||
muräreù | (Srk 425, Smv 53.33)
niryäsaiù kara-patra-péòana-vaçän niryadbhir indüpalän
mäna-granthibhir açrameëa kaöhinais truöyadbhir eëédåçäm |
devo’yaà paripañöa-cakra-hådayäd utsarpibhiù pävakair
vyaktähaàkåtir abhyudeti tamasäà märäìka-mallaù çaçé ||375||
76. sa-kiraëa-candraù
adyäpi stana-çaila-durga-viñame kià mäninénäà hådi
sthätuà väïchati mäna eña jhagiti krodhäd ivälohitaù |
udyad-düratara-prasärita-karaù karñaty asau tat-kñaëät
phullat-kairava-koça-niùsara-dali-çreëé-kåpäëaà çaçé ||376||
vasukalpasya | (Mn 2.41, Srk 921, Spd 3636, Sd under 7.4, Kp 237)
sadyaù kuìkuma-paìka-picchilam iva vyomäìgaëaà kalpayan
paçyairävata-känta-danta-musala-cchedopameyäkåtiù |
udgacchaty ayam accha-mauktika-maëi-prälamba-lambaiù karair
mugdhänäà smara-lekha-väcana-kalä-keli-pradépaù çaçé ||377||
räjaçekharasya | (Srk 908)
salélaà limpadbhir dhavala-dhavalair ambara-talaà
karaughaiù kahlära-prasava-nava-karma-sthapatibhiù |
cakora-stomänäm amåta-ghåta-kulyäm upanayann
ayaà devaù präcém avatarati tärä-praivåòhaù ||378||
hareù |
go-rocanärucaka-bhaìga-piçaìgtäìgas
täräpatir masåëam äkramate krameëa |
gobhir navéna-bisa-tantu-vitäna-gaurair
äòhyambhaviñëur ayam ambaram ävåëoti ||379||
kasyacit | (Srk 945)
rasätala-sthäna-visäriëéà haran
prabhäà måëälém iva dhauta-kardamäm |
samutpapätärdra-tanüruhaù çanair
udanvato haàsa iva kñapäkaraù ||380||
bhåìga-sväminaù |
77. candra-raçmiù
ye pürvaà yava-çüka-süci-suhådo ye ketakägra-cchada-
cchäyä-dhäma-bhåto måëäla-latikä lävaëya-bhäjaç ca ye |
ye dhärämbu-viòambinaù kñaëam atho ye tära-hära-çriyas
te’mé sphäöika-daëòa-òambara-ruco jätäù sudhäàçoù karäù ||381||
räjaçekharasya | (Vsb 3.10, Srk 953)
kapäle märjäraù paya iti karän leòhi çaçinaù
taru-cchidra-protän bisam iti karé saàkalayati |
ratänte talpa-sthän harati vanitäpy aàçukam iti
prabhä-mattaç candro jagad idam aho vihvalayati ||382||
tasyaiva | (Kp 546, Sv. 1994, Sk 3.114, Srk 905)
nidränanda-karér nitänta-dhavalä ämodinér apy amüù
péyüñaà madhu varñatér api tamo-bhåìgän niräkurvatéù |
äkäça-druma-maïjarér iva vidhor bhäsaù kakup-käminé-
lélottaàsa-rucaù karoti niyataà bäëän prasünäyudhaù ||383||
surabheù |
etair jahnu-sutä-jalair ayamunä-bhinnair alagnäïjanair
näréëäà nayanair akardama-laväliptair måëäläìkuraiù |
härair asphurad-indra-néla-taralaiù kundair alénälibhir
velladbhir bhuvanaà vibhüñitam idaà çéta-dyuter aàçubhiù ||384||
tasyaiva |
hära-çré-suhådo rathäìga-ramaëé-saànyäsa-puëyäpagä
vandébhüta-madhuvratäbja-kalikäkärä-kaväöärgaläù |
unmélanti cakora-daivata-sudhä-pürëähuténäà sruvo
vyomäntaù-parimäëa-sütra-saraläs täs tä himäàçoù kaläù ||385||
abhinandasya |
78. jyotsnä
çétäàçuù çaçikänta-nirmala-çilä tasyäà prasuptaù sukhaà
jagdhvä dhvänta-tåëäìkurän måga-çiçuù khaëòendra-néla-tviñaù |
nidrä-mudrita-locanälasatayä romantha-phena-cchaöäà
rodaù-kandara-püraëäya tanute jyotsnä-cchalenämunä ||386||
käpälikasya |
saàpraty äkramate purandara-purékäsära-kahläriëé-
koñoddhäöana-kuïjikäù prakaöayann ärambhataù kaumudéù |
paurastyädri-taöé-kuöumbi mågayu-vyäpäritästra-vyadha-
vyaìga-kroòa-kuraìga-saìgalad-asåk-saàsarga-çoëaù çaçé ||387||
apidevasya |
karpüra-dravaçékarotkara-mahä-néhära-magnäm iva
pratyagrämåta-phena-paìka-paöalé-lepopadigdhäm iva |
svacchaika-sphaöikäçma-veçma-jaöhara-kñiptäm iva kñmäm imäà
kurvan pärvaëa-çarvaré-patir asäv uddäma vidyotate ||388||
parameçvarasya | (Srk 937)
sadyaù-päöita-ketakodara-dala-çreëé-çriyaà bibhraté
yeyaà mauktika-däma-gumphana-vidhau yogya-cchaviù präg abhüt |
unmeyäkualaçébhir aïjali-puöair grähyä måëäläìkuraiù
pätavyä ca çaçiny-amugdha-vibhave sä vartate candrikä ||389||
räjaçekharasya | (Spd 3638, Smv 72.15, Srk 952)
kñérodämbhasi majjatéva divasa-vyäpära-khinnaà jagat
tat kñobhäj jala-budbudä iva bhavanty älohitäs tärakäù |
candraù kñéram iva kñaraty avirataà dhärä-sahasrotkarair
udgrévais tåñitair ivädya kumudair jyotsnä-payaù péyate ||390||
vikramäditya-caëòäla-vidyä-käli-däsänäm | (Srk 927)
79. kalaìkaù
mahä-néla-çyämaà naraka-ripu-vakño viyad idaà
tatäàçu-çreëékas tuhina-kiraëaù kaustubha-maëiù |
kalaìko’py etasya pramukha-nivasat-toyädhisutä-
stanäsaìga-sphürjan-mada-likhita-patra-pratikåtiù ||391||
surabheù |
kirad-väräà dhärä iva kiraëa-dhäräù pratidiçaà
tuñäräàçor bimbaà maëi-ghaöita-dhärä-gåham iva |
ihäyaà kastüré-hariëa-mada-paìkäìkita-tanuù
kalaìka-vyäjena prativasati kandarpa-nåpatiù ||392||
pratinandasya |
çeñasyäher vrajati tulanäà maëòalé-bhüta-mürter
induù kunda-stavaka-viçadaù pärvaëo’yaà yathaiva |
vyomäbhodhau sajala-jalada-çyäma-rocis tathoccair
aìkaù çaìkäm ayam api hares tatra suptasya dhatte ||393||
räjaçekharasya |
sphaöikäla-väla-lakñméà pravahati çaçi-bimbam ambarodyäne |
kiraëa-jala-sikta-läïchana-bäla-tamälaika-viöapasya ||394||
tasyaiva | (Srk 928)
yathäyaà bhäty aàçün diçi diçi kiran kunda-viçadän
çaçäìkaù käçméré-kuca-kala-çaça-lävaëya-ghaöitaù |
tathäyaà kastüré-masi-likhita-mudrä-mati-tuläà
navämbhoda-ccheda-cchavir api samärohati mågaù ||395||
çarvasya | (Srk 939)
80. satamaç candraù
prathamam aruëa-cchäyas tävat tataù kanaka-prabhas
tad anu virahottämyat-tanvé-kapola-tala-dyutiù |
prabhavati tato dhvänta-dhvaàsa-kñamaù kñaëadämukhe
sarasa-bisiné-kanda-ccheda-cchavir måga-läïchanaù ||396||
räjaçekharasya | (Kp 139, Sv 2004, Smv 72.4, Srk 926)
niùsasära kara-ghäta-vidérëa-
dhvänta-danti-rudhiräruëa-mürtiù |
keçaréva kaöakäd udayädrer
aìka-léna-hariëo hariëäìkaù ||397||
bhavabhüteù |
pratyagra-prasare tamisra-paöale bimbaika-mätrodayä-
rambhe çéta-rucävakérëa-kiraëe ramyo’yam ekaù kñaëaù |
yasmin néla-nicolakena pihitaà kåtvä tad-ekäntataù
sindüräruëa-cakra-mudritam iva trailokyam älokyate ||398||
kasyacit |
atha jagad avagäòhaà väsaräntäpacärät
timira-paöala-våddhäv apratékära-sattvam |
çaçi-bhiñag-anupürvaà çéta-hasto’bhiñajyann
adhika-viçada-vaktraù svaira-bhävaà cakära ||399||
kasyacit |
ya eña pratyüñe ravi-çavaram älokya puarto
nabhaù-päräväraà nyaviçata bhayäd indu-çapharaù |
sa säyaà niùçaìkaà caöulatara-tärärbhaka-çataiç
caran mandaà mandaà timira-jala-nélém udayate ||400||
vaidya-gadädharasya |
81. satäraç candraù
mågendrasyeva candrasya mayükhair nakharair iva |
päöita-dhvänta-mätaìga-muktäbhä bhänti tärakäù ||401||
abhinandasya | (Srk 948)
tärä-stoka-tamisra-dhüma-paöalé-vyäpära-sandhyänana-
jväläléòha-nabhaù-kapäla-vicalal-läja-çriyaà bibhrati |
kià cäyaà rajané-patiù pariëata-präg-bhäratäla-dravo-
nmiçraà cikkaëa-piëòa-maëòa-kala-sal-lävaëyam ärohati ||402||
kasyacit |
udaya-giri-saudha-çikhare tärä-caya-citritämbara-vitäne |
siàhäsanam iva nihitaà candraù kandarpa-bhüpasya ||403||
kasyacit |
tärä-kora-karäji-bhäji gaganodyäne tamo-makñikäù
sandhyä-pallava-pätinéù kavalayann ekäntatas tarkaya |
etasminn udayänta-parvata-taru-dvandväntaräle tatai-
retair bhäti gabhasti-tantu-paöalaiù çvetorëa-näbhaù çaçé ||404||
hareù | (Srk 956)
ayam udaya-mahédhra-dhätu-rägai-
raruëa-karäruëitämbaräbhirämaù |
vitarasi na dåçau kåçäìgi tärä-
miva divi vanditum indur abhyupaiti ||405||
hari-dattasya |
82. kñarad-amåtaç candraù
çaçinam asüta präcé nåtyati madano hasanti kakubho’pi |
kumuda-rajaù-paöa-väsaà vikirati gaganäÌgane pavanaù ||406||
dharma-kérteù | (Srk 919)
tathä paurastyäyäà diçi kumuda-kedära-kalikä-
kapäöaghném induù kiraëa-laharém ullalayati |
samantäd unmélad-bahu-jala-bindu-vyatikarai-
ryathä puïjäyante prati-guëa-kameëäìka-maëayaù ||407||
muräreù | (Ar 2.78, Srk 915)
sa çrékaëöha-kiréöa-kuööima-pariñkära-pradépäìkuro
devaù kairava-bandhur andha-tamasa-präg-bhära-kukñimbhariù |
saàskartä nija-känta-mauktika-maëi-çreëébhir eëédåçäà
gérväëädhipateù sudhä-rasavaté paurogavaù prodagät ||408||
tasyaiva | (Ar. 7.61)
ämodaà kumudäkareñu vipadaà padmeñu kälänalaà
païceñor viçikheñu sändra-çiçira-kñäraà çaçi-grävasu |
mlänià mänavaté-mukheñu vinayaà cetaùsu väma-bhruväà
våddhià värdhiñu nikñipann udayate devas tamé-kämukaù ||409||
çaìkara-devasya |
saurätapa-viraha-jvala-laìghita-gätréà kumudvatéà nibhåtaù |
saàraktaù paripaçyan vidhur ayam ayate prasädayitum ||410||
kasyacit |
83. bhäsaù
kahlära-sparça-garbhaiù çiçira-paricayät käntimadbhiù karägrai-
çcandreëäliìgitäyäs timira-nivasane sraàsamäne rajanyäù |
anyonyälokanébhiù paricaya-janita-prema-nisyandinébhi-
rdürärüòhe pramode hasitam iva parispañöam äçä-sakhébhiù ||411||
päëineù | (Srk 920)
upoòha-rägeëa vilola-tärakaà
tathä gåhétaà çaçinä niçämukham |
yathä samastaà timiräàçukaà tathä
puro’pi mohäd galitaà na lakñitam ||412||
tasyaiva | (Sv 1969, Spd 3634)
yätasyästam anantaraà dina-kåto veçena rägänvitaù
svairaà çétakaraù karaà kamaliném äliìgituà yojayan |
çéta-sparçam aväpya samprati tathä gupte mukhämbhoruhe
häseneva kumudvaté-vanitayä vailakñya-päëòü-kåtaù ||413||
vasukalpasya | (Srk 922, Mn 2.42)
präcém aïcati yäminém anünayaty äçäù samälambate
dyäm äliìgati sevate kumudinéà snigdho’timugdhaiù karaiù |
bahvéñu pratipanna-manmatha-rasaà kurvan manaù käminä-
mindur vandya-karaù sa eña bhuvanänandaù parispandate ||414||
kasyacit |
kalädhäro vakraù sphurad-adhara-rägo nava-tanu-
rgalan-mänäveçäs taruëa-ramaëér nägara iva |
ghana-çroëé-bimbe nayana-mukule cädhara-dale
kapole gréväyäà kuca-kalaçayoç cumbati çaçé ||415||
çrékaëöhasya | (Srk 901)
84. miçraka-candraù
utpallava iva kiraëaiù kusumita iva tärakäbhir ayam induù |
udayaty udaya-taöänte suratarur iva çétala-cchäyaù ||416||
janakasya |
yäträyäm iva datta-pürëa-kalaçaù kandarpa-räjïaù çaçé
taträyaà sahakära-pallava-tuläm aìkaù samärohati |
jyotsnä-lepana-paìka-püritam iva vyomäìgaëaà sarvataù
kñiptä maìgala-läja-muñöaya iva bhräjiñëavas tärakäù ||417||
kasyacit |
gagana-tala-taòäga-pränta-sémni pradoña-
prabalatara-varähotkhanyamänaç cakästi |
parikalita-kalaìka-stoka-paìkänulepo
nija-kiraëa-måëälé-müla-kando’yam induù ||418||
parameçvarasya | (Srk 932)
citäcakraà candraù kusuma-dhanuño dagdha-vapuñaù
kalaìkas tasyäyaà vahati malinäìgära-tulanäm |
athaitasya jyotir dara-dalita-karpüra-dhavalaà
marudbhir bhasmeva prasarati vikérëaà diçi diçi ||419||
räjaçekharasya | (Srk 907)
athoddämair indoù sarasa-visa-daëòa-dyuti-dharai-
rmayükhair vikräntaà sapadi paritaù péta-timiraiù |
dinaà-manyä rätriç cakita-cakitaà kauçika-kulaà
praphullaà nidräëaiù katham api yathämbhoruha-vanaiù ||420||
yogeçvarasya | (Srk 923)
85. bahu-rüpaka-candraù
ekaù saàprati päka-çäsana-puré-péyüña-sattré puraù
pärakyaà tamasäm asau kumudiné-caitanya-cintämaëiù |
mänoccäöana-kärmaëaà mågadåçäà devo nabho’mbhonidhau
paçyodaïcati païca-bäëa-vaëijo yäträvahitraà çaçé ||423||
hareù |
amåtam ayam anaìga-kñmäruhasyälavälaà
måta-divasa-kapälaà käla-käpälikasya |
jayati makara-ketoù çäëa-cakraà çaräëäm
amara-pura-purandhré-darpaëaù çveta-bhänuù ||424||
tripuräreù |
kréòä-karpüra-dépas tridaça-måga-dåçäà käma-sämräjya-lakñé-
protkñiptaikätapatraà çrama-çamana-calac-cämaraà käminénäm |
kastüré-paìka-mudräìkita-madana-vadhü-mugdha-gaëòopadhänaà
dvépaà vyomämburäçeù sphurati surapuré-kelihaàsaù sudhäàçuù ||425||
86. astamayaù
yathaivaiña çrémäàç carama-giri-vapränta-jaladhau
sudhä-sütiç cetaù kanaka-kamalä-çaìki kurute |
tathäyaà lävaëya-prasara-makaranda-drava-tåñä-
patad-bhåìga-çreëi-çriyam api kalaìkaù kalayati ||426||
kasyacit | (Srk 940)
kåta-päda-nigühanovaséda-
nnadhika-çyäma-kalaìka-paìka-lekhaù |
gaganodadhi-paçcimänta-lagno
vidhur uttäna ivästi kürma-räjaù ||427||
çatänandasya | (Srk 978)
muñita-muñitälokäs täräs tuñära-kaëa-tviñaù
savitur api ca präcé-müle milanti marécayaù |
çrayati çithila-cchäyäbhogas taöém aparämbudher
jaraöha-lavalé-lävaëyäccha-cchavir måga-läïchanaù ||428||
çarvasya | (Srk 973)
luöhaty apara-väridhau kamala-nirviçeñaù çaçé
prarüòham udayäcale culuka-mätram uñëaà mahaù |
kñaëaà gagana-vedikäm idam anaìkuçaà gähate
kalinda-giri-kanyakä-taöa-mäla-nélaà tamaù ||429||
sihlaëasya | (Smv 82.20)
svasthänäd avanébhujeva patitaà doñäkareëendunä
täräbhir viraläyitaà prakåtibhis tasyeva nirdhämabhiù |
niùçrékaiù kumudäkarair mukulitaà tasyävarodhair iva
pradhvastaà timirotkaraiù parijanais tasyaiva duçcäribhiù ||430||
lakñmédharasya |
87. uccävaca-candraù
nepathyaà bhüta-bhartus tridaça-pariñadäà jévanaà yäminénäm
uttaàsaù päàsulänäà kula-ripur amåta-srotasäm ädi-çailaù |
ätaìkaù paìkajänäà jayati rati-kalä-ketanaà ménaketoù
sindhünäm eka-bandhuù kumuda-samudayänanda-kando’yam induù ||431||
çaraëasya |
jyotsnä-mugdha-vadhü-viläsa-bhavanaà péyüña-véci-saraù
kñéräbdher navanéta-küöam avanétäpärtitoyopalaù |
yäminyäs tilakaù kalä måga-dåçäà prema-vrataikäçramaù
krämaty eña cakorayäcaka-mahaù-karpüra-varñaù çaçé ||432||
(Srk 955)
präcé-gaëòa-sthala-malayaja-sthäsake käminénäm
antaryämiëy amåta-kiraëe vairiëi svairiëénäm |
jyotsnä-jälaà vikirati muhuç candrakänta-praëälér
äcämanti priya-sahacaré-cäöukäräç cakoräù ||433||
hareù |
tamobhir dikkälair viyad iva vilaìghya kva nu gataà
gatä dräìmudräpi kva nu kumuda-koñasya sarasaù |
kva dhairyaà tac cäbdher viditam udayädreù parisara-
sthalé-madhyäséne çaçini jagad apy äkulam idam ||434||
aparäjita-rakñitasya | (Srk 925)
åkñair våto haripade nivasan saméra-
santäna-çaitya-janakaù kumuda-pramodé |
nighnan niçäcaratamaù påthu-néla-lakñmä
täräpatiù sphurati citram anaìgado’yam ||435||
surabheù |
88. vätaù
majjann ambhasi puñpa-dhüliñu luöhann äkampayan bhüruha-
çreëér unmada-kokilävalir avairä-baddha-kolähalaù |
adhvanyän hådi täòayan puravadhü-väsäàsi visraàsayan
svacchandaà bhramati smarävanipater unmattako märutaù ||436||
kasyacit |
alénäà mäläbhir viracita-jaöä-bhära-mahimä
parägaiù puñpäëäm uparacita-bhasma-vyatikaraù |
vanänäm äbhoge kusumavati puñpoccaya-paro
marun mandaà mandaà vicarati parivräjaka iva ||437||
véryamitrasya | (Srk 1134)
surata-samara-sveda-ccheda-prado dalad-ambuja-
vraja-parimala-sparçaà varñann asau çvasanaù çanaiù |
prasarati pika-troöi-truöyad-rasäla-naväìkura-
dravanava-pariñvaìgaiù çétaù kuraìga-vadhü-dåçäm ||438||
kasyacit |
pramada-vipina-väpé-sambhåtämbhoja-räji-
prakaöita-makaranda-grähiëo’mé saméräù |
abhinava-mada-bhäjäà käminénäà kapole
surata-samara-kheda-svedam unmülayanti ||439||
gadädharanäthasya |
ete pallé-parivåòha-vadhü-prauòha-kandarpa-keli-
kliçyat-péta-stana-parisara-sveda-sampad-vipakñäù |
vänti svairaà sarasi sarasi kroòa-daàñörä-vimarda-
truöyad-gundrä-parimala-guëa-grähiëo gandhavähäù ||440||
kasyacit | (Srk 1141)
89. dakñiëa-vätaù
cumbann änanam äluöhan stana-taöém ändolayan kuntalaà
vyasyann aàçuka-pallavaà manasija-kréòäà samulläsayan |
aìgaà vihvalayan mano vikalayan mänaà samunmülayan
näréëäà malayänilaù priya iva pratyaìgam äliìgati ||441||
vinaya-devasya | (Srk 1133)
ete me malayädri-kandara-juñas tac-chäkhi-çäkhävalé-
lélä-täëòava-sampradäna-guravaç ceto-bhuvo bändhaväù |
cütonmatta-madhuvrata-praëayiné-huìkära-jhaìkäriëo
hä kañöaà prasaranti päntha-yuvati-jéva-druho väyavaù ||442||
çrépateù |
andhré-nérandhra-péna-stana-taöa-luöhanäyäsamanda-pracärä-
çcärünnulläsayanto draviòa-vara-vadhü-hära-dhammilla-bhärän |
jighrantaù siàhalénäà mukha-kamala-vanaà keralénäà kapolaà
cumbanto vänti mandaà malaya-parimalä väyavo däkñiëätyäù ||443||
kasyacit | (Srk 1126)
ye doläkelikäräù kim api måga-dåçäà manyu-tantu-cchido ye
sadyaù çåìgära-dékñä-vyatikara-guravo ye ca loka-traye’pi |
te kaëöhe loöhayantaù para-bhåta-vayasäà païcamaà räga-räjaà
vänti svairaà saméräù smara-vijaya-mahä-säkñiëo däkñiëätyäù ||444||
räjaçekharasya | (Vsb 1.27, Spd 3816, Smv 59.29, Srk 1145)
svairaà svairaà draviòa-lalanä-gaëòa-péöhaà spåçantaù
karëäöénäm aöana-kuöiläù kuntalävartaneñu |
vyädhunvanto bakula-lavalé-näga-puànäga-vallé-
rlopämudrädayita-kukubho märutäù saàcaranti ||445||
kasyacit |
90. nadé-vätaù
prati-taöini taraìgän mandam ändolayanta-
staruëa-karuëa-mallé-phullam ulläsayantaù |
iha hi nava-vasante vänti sémantinénäà
surata-samara-kheda-ccheda-dhéräù saméräù ||446||
kasyacit |
dhunänaù käveré-parisara-bhuvaç campaka-tarü-
nmarun mandaà kunda-prakara-makarandän avakiran |
priya-premä-varña-cyuta-racanam ämüla-saralaà
laläöe läöénäà luöhitam alakaà täëòavayati ||447||
acalasya | (Srk 1129)
revä-nirjhara-väri-bindu-çiçiraù preyäniväyaà sakhe
vätaù phulla-lavaìga-saìgama-vaçän mandaù kuraìgé-dåçäm |
vaktraà cumbati vepathuà janayati prodghäöayaty aàçukaà
çétkäraà tanute tanéti pulakaà keçäntam äkarñati ||448||
kasyacit |
vahati malaya-çailopänta-viçränta-vallé-
nava-kisalaya-bhaìga-kñéra-saurabhya-bandhuù |
rahasi paricito’yaà päëòya-sémantinénäà
dara-taralita-revä-téra-néra-saméraù ||449||
umäpati-dharasya |
udaïcat-käveré-lahariñu pariñvaìga-raìge luöhantaù
kuhü-kaëöhé-kaëöhé-rava-rava-lava-träsita-proñitebhäù |
amé caitre maiträvaruëi taruëé-keli-kaìkelli-mallé-
calad-vallé-hallésaka-surabhayaç caëòi caïcanti vätäù ||450||
räkñasasya | (Spd 3810)
91. samudra-vätaù
vahati jaladhi-küle bäla-tämbüla-vallé-
calana-vidhi-vidagdhaù sändra-néhära-särdraù |
gagana-cara-purandhré-danta-nirbhinna-vanya-
kramuka-phala-kañäyämoda-saumyaù saméraù ||451||
dakñasya |
lavaëa-jaladhi-velä-çékaräsära-varñé
suratarabhasa-khinna-dräviòé-bhukta-muktaù |
vahati malaya-çailäraëya-dolä-viläsé
taruëa-karuëa-mallé-gandha-bandhuù saméraù ||452||
dharmapälasya |
ye kallolaiç ciram anugatä dakñiëasyämburäçeù
pétocchiñöäs tad anu malaye bhogibhiç candana-sthaiù |
antar-bhräntäù pratikisalayaà puñpitänäà latänäà
sampräptäs te viraha-çikhino gandha-vähäù sahäyäù ||453||
amara-siàhasya |
mandändolita-dakñiëärëava-calat-kallola-lélälasa-
tkarëäöérata-keli-lola-sumano-mälä-samulläsinaù |
vätäù kerala-käminé-kuca-taöe läöé-laläöe muhuù
khelanto vikiranti mälava-vadhü-dhammilla-mallé-srajaù ||454||
kasyacit |
lävaëyaiç cakra-päëeù kñaëa-dhåta-gatayaù präàçubhiç candra-känta-
präsädair dvärakäyäà taralita-caramämbhodhi-téräù saméräù |
sevante nitya-mädyat-kari-kaöhina-karäsphäla-käla-prabuddha-
krudhyat-païcänanogra-dhvani-bhara-vigalac-caëòa-huìkära-garbhäù ||455||
kasyacit |
92. präbhätika-vätaù
ayam uñasi vinidra-dräviòé-péna-tuìga-
stana-parisara-sändra-sveda-vindüpamardé |
sruta-malayaja-våkña-kñéra-saurabhya-sabhyo
vahati sakhi bhujaìgé-bhukta-çesaù saméraù ||456||
kasyacit | (Srk 1144)
prabhäte sannaddha-stanita-tanimänaà jaladharaà
spåçantaù sarvatra sphuöitatara-mallé-surabhayaù |
amé mandaà mandaà surata-samara-çränta-taruëé-
laläöa-svedämbhaù-kaëa-parimuño vänti marutaù ||457||
acalasya | (Srk 1139)
rajani-kara-mayükhonnidra-nélotpalälé-
parimala-bahu-gandho badhuras tat-parägaiù |
kavalita-rati-kheda-sveda-bindur niçänte
pulakayati tuñäräsära-varñé saméraù ||458||
sarasiruhasya |
rämäëäà ramaëéya-vaktra-çaçinaù svedoda-bindu-pluto
vyälolälaka-vallaréà pracalayan dhunvan nitambämbaram |
prätar väti madhau prakäma-vikasad-räjéva-räjé-rajo
jälämoda-manoharo rati-rasa-glänià haran-märutaù ||459|| amarukasya |
(Amaru 58; Spd 3732, Smv 83.1)
stana-parisara-bhäge düram ävartamänäù
çrita-tanimani madhye kiïcid eva skhalantaù |
vavur atanu-nitambäbhoga-ruddhä vadhünäà
nidhuvana-rasa-kheda-cchedinaù kalya-vätäù ||460||
ratnäkarasya | (Sv 2167, Spd 3730)
93. madanaù
sudhä-süter bandhur madhu-sahacaraù païcama-ruci-
diçaàl-lélä bahvéù kuvalaya-dåçäà narmaëi guruù |
sa devaù çåìgäré hådaya-vasatiù païca-viçikhaù
sadä svädün kurvan madhumada-vikärän vijayate ||461||
räjaçekharasya |
antar-bahis tri-jagaté-rasa-bhäva-vidvän
yo nartayaty akhila-deha-bhåtäà kuläni |
kñemaà dadätu bhagavän paramädidevaù
çåìgära-näöaka-mahä-kavir ätmajanmä ||462||
bhavänandasya |
jayati sa mada-lekhocchåìkhala-prema-rämä-
lalita-surata-lélä-daivataà puñpa-cäpaù |
tribhuvana-jaya-siddhau yasya çåìgära-mürte-
rupakaraëam apürvaà mälyam indur madhüni ||463||
utpala-räjasya | (Srk 332)
manasi kusuma-bäëair eka-kälaà trilokéà
kusuma-dhanur anaìgas täòayaty aspåçadbhiù |
iti vitata-viciträçcarya-saìkalpa-çilpo
jayati manasijanmä janmibhir mänitäìgaù ||464||
kasyacit | (Srk 325)
yäcyo na kaçcana guruù pratimä ca käntä
püjä vilokana-nigühana-cumbanäni |
ätmä nivedyam itara-vrata-sära-jetréà
vandämahe makara-ketana deva dékñäm ||465||
vallanasya | (Srk 333)
94. madana-çauryam
vande devam anaìgam eva ramaëé-netrotpala-cchadmanä
päçenäyati-çälinä suniviòaà saàyamya loka-trayam |
yenäsäv api bhasmanäïjita-tanur devaù kapälé balät
prema-kruddhanagätmajäìghri-vinati-kréòä-vrate dékñitaù ||466||
lalitokasya | (Srk 328)
cäpaù kñamädhara-patiù phaëinä patir jyä
bäëaù puräëa-puruñas tri-daçäù sahäyäù |
éçaù puräm iti puräà tisåëäà vijetä
puñpäyudhaù punar ayaà trijagad-vijetä ||467||
bhavänandasya |
ayaà sa bhuvana-traya-prathita-saàyamaù çaìkaro
bibharti vapuñädhunä viraha-kätaraù käminém |
anena kila nirjitä vayam iti prayäyäù karaà
kareëa paritäòayaïjayati jäta-häsaù smaraù ||468||
nélapaööhasya | (Srk 323)
kula-gurur abalänäà keli-dékñä-pradäne
parama-suhåd-ananìgo rohiëé-vallabhasya |
api kusuma-påñatkair deva-devasya jetä
jayati suratalélä-näöikä-sütra-dhäraù ||469||
räjaçekharasya | (Vsb 1.1, Srk 327, Spd 3077, Smv 1.25)
dhanur mälä maurvé kvaëad-alikulaà lakñyam abalä-
mano-bhedya-çabda-prabhåtaya ime païca-viçikhäù |
iyäà jetuà yasya tribhuvanam adehasya vibhavaù
sa vaù kämaù kämän diçatu dayitäpäìga-vasatiù ||470||
kasyacit | (Sv 82, Srk 331)
95. uccävacam
punaù prädurbhäväd anumitam idaà janmani purä
puräre na präyaù kvacid api bhavantaà praëatavän |
naman janmany asminn aham atanur agre’py anatibhäì
maheça kñantavyaà tad idam aparädha-dvayam api ||471||
muïjasya | (Srk 36)
na jyotsnä na ca mälaté na dayitä no vallaké-païcama-
stämbülaà na vilepanaà na ca rahaù-kelir na muktä-latä |
no vä sat-kavi-süktayo mama tathä hartuà kñamante manaù
puëyair unmilitä caräcara-guror bhaktir yathä çülinaù ||472||
tasyaiva |
kä durdaçä kupita-nirdaya-citra-gupta-
viträsitasya jagato yadi devi na syäù |
tvaà karma-bandhana-vimocana-dharma-räja-
lekhädhikära-pariçodhana-jäta-patré ||473||
viriïceù |
sväìgaiù kalpita-sändra-talpa-racanaù çväsänilolläsibhiù
kallolaiù kåta-cämaraù påthu-phaëä-kÿptätapatra-kriyaù |
cüòä-ratna-dhåta-pradépa-valayo viçveçamädärdhayan
näkalpa-sthira-niçcayena manasä çesaù paraà jévati ||474||
brahma-nägasya |
sa çläghya-stanam upastunvanti vibudhäs tenänvayaù pävita-
stasmai näma namanti te’pi munayo mänyäs tato bibhyati |
haste tasya jagat-trayé kim aparaà taträmåtaà léyate
yena çré-haripäda-padma-rajasi nyastaà kadäcin manaù ||475||
çrédhara-däsa-vinirmita-sad-ukti-karëämåte pavitrayatu |
gaìgeva gähamänän prathamo deva-praväho’yam ||
iti çré-mahä-mäëòalika-çrédhara-däsa-saàgåhéte sad-ukti-karëämåte devatä-praväho näma prathamaù pravähaù |
atha vécayaù 95 çlokäù 475
-------------------------------------------------------------------
Sad-ukti-karëämåtam
(2) çåìgära-praväha-vécayaù
vayasoù sandhir udaïcad-yuva-bhävä yuvati-raìganäçcaryam |
mugdhä madhyä prauòhä nava-pariëétä ca saiva visrabdhä ||1||
garbhavaté satyavaté svairiëy upadeça-gupta-bandhakyau |
vaidagdhyavaté kulaöä lakñita-kulaöä ca vära-vanitä ca ||2||
api däkñiëätya-päçcätyaudécya-präcya-yuvatayo grämyäù |
stré-mätraà khaëòitayä sahänya-saàbhoga-cihna-dünä ca ||3||
kalita-virahiëé virahiëyasyä väg açru dütikä-vacanam |
dayite priya-purñottara-vacasé ceñöänukathanaà ca ||4||
täpa tantvodvega-kñaëadävasthä-vibhävanaà tasyäù |
väsaka-sajjä svädhéna-bhartåkä vipralabdhä ca ||5||
kalahäntaritä tad-väk sakhé-vaco gotrataù skhalanam |
mäniny udätta-mäniny anurakta-manasviné tadéyoktiù ||6||
tasyäà sakhé-prabodho’nunayo mäna-kñatiù pravasataù stré |
yäträkñepaù proñita-patikä tad-väk sakhéñu tad-vacanam ||7||
tasyäù priya-saàvädo’vasthä-kathanaà pratékñaëaà patyuù |
käkaù priya-saàbhedo’py athäbhisära-kriyärambhaù ||8||
abhisärikä dina-tamo-jyotsnä-durdina-gatä ca kulaöänäm |
pralapitam abalä-rüpaà bhrü-dåk-karëädharänanaà vacanam ||9||
bähu-stana-romävali-madhyaà ca kréòitäni yuvaténäm |
anukülo dakñiëa-çaöha-dhåñöa-grämyäç ca näyakä mäné ||10||
proñita-pathikau varñä-pathikaù pathikasya näyikä-smaraëam |
yäträ-bhaìgo viraho virahi-stré-smaraëam avalokaù ||11||
citraà svapno yünor abhiläñas tänavaà guëäkhyänam |
udvegaù paridevanam idnu-smara-jala-mucäm upälambhaù ||12||
unmädaù smara-lekhaù kréòä-vana-väriëor alaìkäraù |
düté-saàvadanaà stré puàlobhana-düty-upälambhau ||13||
mithunägamanaà vädyaà gétaà durodaraà dåñöiù |
stréëäà kaöäkña-cäöü madhu-pänaà talpa-saàçrayaëam ||14||
parirambha-cumbanädhara-daàça-nakha-nyäsa-kaëöha-küjaç ca |
vasträkarña-navoòhä-saàbhogau nidhuvanärambhaù ||15||
surataà viparétarataà viparéta-ratänukathana-suratäntau |
uñasi priyävalokanam atha vanitä-niñkramo rata-çläghä ||16||
älénäm itaretara-kathä çukäläpa-lajja-mänä ca |
pratyüñädityodaya-madhyähnästamaya-säya-timiräëi ||17||
dépendüdaya-rajanaya ärambhaù kusuma-samayasya |
kusuma-samayo’sya väsara-taru-pika-madhupä nidägha-tad-veçau ||18||
gréñma-bhavaù çåìgäro dava-vahniù prävåò-ärambhaù |
varñä värñika-värida-taöiné-dina-rätrayaù ||19||
çarad-etadéya-hradné khaïjana-hemanta-tat-tamasvinyaù |
haimana-hälika-pathikau çiçiras tad-gräma-çasya-çarmäëi ||20||
uccävacam iti nava-saptaty-adhika-çatena sarasa-vécénäm |
çrédhara-däsena satäraci çåìgära-praväho’yam ||21||
çåìgära-pravähaù
1. vayaù-sandhiù
acaïcalaà mugdham udaïcitaà dåçor
anunnataà çrémad-uro mågé-dåçaù |
abhaìguräkütavaté gatir bhruvor
abaddha-lakñyaà kvacid utkam äntaram ||476||
gosokasya |
aprakaöa-vartita-stana-maëòalikä-nibhåta-cakra-darçinyaù |
äveçayanti hådayaà smara-caryä-gupta-yoginyaù ||477||
tasyaiva |
yünäà puraù sapadi kiïcid upeta-lajjä
vakño ruëaddhi manasaiva na dor-latäbhyäm |
prauòhäìganä-praëaya-keli-kathäsu bälä
çuçrüñur antar atha bähyam udästa eva ||478||
çré-hanümataù |
aham ahamikä-baddhotsähaà ratotsava-çaàsini
prasarati muhuù prauòha-stréëäà kathämåta-durdine |
kalita-pulakä sadyaù stokodgata-stana-korake
valayati çanair bälä vakñaù-sthale taraläà dåçam ||479||
dharmäçoka-dattasya |
lävaëyämåta-sändra-sindhu-laharé-saàsiktam asyä vapur
jätas tatra navéna-yauvana-kalä-lélälatä-maëòapaù |
taträyaà spåhaëéya-çétala-taru-cchäyä-prasuptotthitaù
saàmugdho madhu-bändhavaù sa bhagavän adyäpi nidrälasaù ||480||
bhikñoù | (Srk 359)
2. kiïcid upärüòha-yauvanä |
yat pratyaìgaà sphuöam anusaranty ürmayo vibhramäëäà
kñobhaà dhatte yad api vipulaù snigdha-lävaëya-paìkaù |
unmagnaà yat sphurati ca manäk kumbhayor yugmam etat
tan manye’syä smara-gaja-yuvä gähate håt-taòägam ||481||
vidhükasya | (Srk 365)
bhruvoù käcil lélä pariëatir apürvä nayanayoù
stanäbhogo vyaktas taruëima-samärambha-samaye |
idäném etasyäù kuvalaya-dåçaù pratyaham ayaà
nitambasyäbhogo nayati maëikäïcém adhikatäm ||482||
räjokasya | (Srk 334, Spd 3274, Smv 51.7)
darottänaà cakñuù kalita-viraläpäìga-calanaà
bhaviñyad-vistära-stana-mukula-garbhälasam uraù |
nitambe saìkräntäù katipaya-kalä gaurava-juño
vapur muïcad bälyaà kim api kamanéyaà måga-dåçaù ||483||
kasyacit | (Srk 351, Smv 51.10)
padbhyäà muktäs tarala-gatayaù saàçritä locanäbhyäà
çroëé-bimbaà tyajati tanutäà sevate madhya-bhägaù |
dhatte vakñaù kuca-sacivatäm advitéyaà ca vaktraà
tad-gäträëäà guëa-vinimayaù kalpito yauvanena ||484||
räjaçekharasya | (Srk 355, Spd 3282, Smv 52.4)
gate bälye cetaù kusuma-dhanuñä säyaka-hataà
bhayäd vékñyaiväsyäù stana-yugam abhün nirjigamiñu |
sakampä bhrüvallé calati nayanaà karëa-kuharaà
kåçaà madhyaà bhugnä balir alasitaù çroëi-phalakaù ||485||
3. yuvatiù
tarantéväìgäni sphurad-amala-lävaëya-jaladhau
prathmnaù prägalbhyaà stana-jaghanam unmudrayati ca |
dåçor lélärambhäù sphuöam apavadante saralatäm
aho säraìgäkñyäs taruëimani gäòhaù paricayaù ||486||
räjaçekharasya | (Srk 375)
atantré väg-véëä stana-yugalam agréva-kalasä-
vanabjaà dåì nélotpala-dalam apatroru-kadalé |
akäëòä dor-vallé vadanam akalaìkaù çaçadharas
tad-asyäs täruëyaà bhuvana-viparétaà ghaöayati ||487||
vägvéëasya |
na jaìghe gauräìgyäù sarasa-kadalé-stambha-yugalaà
na madhyo’yaà vedé na kuca-yugalaà käïcana-ghaöau |
na käïcé kià cäyaà sphurati paritas toraëa-guëaù
smarasyaitan manye sakalam abhiñekopakaraëam ||488||
kasyacit |
tad etat sarvasvaà bhuvana-jayinaù puñpa-dhanuño
manuñyäëäm ekaà tad idam asamaà jévita-phalam |
idaà tat-saukhyänäà kula-bhavanm ädyaà tribhuvane
yad etat täruëyopahita-mahimäno måga-dåçaù ||489||
kasyacit |
madhyaà baddha-vali-trayaà vijayate niùsandhi-bandhonnamad-
vistäri-stana-bhära-mantharam uro mugdhä kapola-çriyaù |
kià cämugdha-vinidra-néraja-dåças täruëya-puëyätither
asyäù kuìkuma-paìka-lepa-laòaha-cchäyaà vapur vartate ||490||
kasyacit | (Srk 361, vajramuñöeù)
4. näyikädbhutam
madhye hema-lataà kapittha-yugalaà prädurbabhüva krama-
präptau täla-phala-dvayaà tad abhavan niùsandhi bhäva-sthitam |
paçcäd baddha-samunnati-vyatikaraà sauvarëa-kumbha-dvayä-
käreëa sphuöam eva tat-pariëataà kvedaà vadämodbhutam ||491||
vetokasya | (Srk 387)
dåñöä käïcana-yañöir adya nagaropänte bhramanté mayä
tasyäm adbhutam eka-padmam aniçaà protphullam älokitam |
tatrobhau madhupau tathopari tayor ekoñöamé-candramäs
tasyägre paripuïjitena tamasä naktaà divaà sthéyate ||492||
tasyaiva (Srk 388)
dåñöäù çaivala-maïjaré-paricitäù sindhoç ciraà vécayo
ratnäny apy avalokitäni bahuço yuktäni muktä-phalaiù |
yat tu projjhita-läïchane hima-rucäv unnidram indévaraà
saàsaktaà ca mitho rathäìga-mithunaà tat kutra dåñöaà punaù ||493||
rathäìgasya | (Srk 452, vikramädityasya)
lävaëya-sindhur aparaiva hi keyam atra
yatrotpaläni çaçinä sha samplavante |
unmajjati dvirada-kumbha-taöé ca yatra
yaträpare kadala-käëòa-måëäla-daëòäù ||494||
vikramädityasya | (Sk 4.102, Smv 49.17, Srk 426)
kià kopy eña mano-bhramaù kim athavä jäto dåçäà mädåçäà
doñas taimirikaù kim eña sumahänutpätanämä vidhiù |
yan néläïjana-saànibhotpala-dala-dvandvollasat-païcama-
vyähäré divase ca vardhita-rucir gehe çaçé pärvaëaù ||495||
kasyacit |
5. mugdhä
väraà väram anekadhä sakhi mayä cüta-drumäëäà vane
péta-karëa-daré-praëäla-valitaù puàskokilänäà dhvaniù |
tasminn adya punaù çruti-praëayini pratyaìgam utkampitaà
täpaç cetasi netrayos taralatä kasmäd akasmän mama ||496||
bhojadevasya | (Srk 350)
vavir eva malaya-maruto jagur eva pikäù paräri ca paruc ca |
utkaëöhäbharataralaà sakhi mänasam aiñamaù kim idam ||497||
kälidäsasya |
sä patnyuù prathamäparädha-samaye sakhyopadeçaà vinä
no jänäti sa-vibhramäìga-valanä-vakrokti-saàsücanam |
svacchair accha-kapola-müla-galitaiù paryastanetrotpalä
bälä kevalam eva roditi luöhal-lolälakair açrubhiù ||498||
amaroù [Amaru 26]
dhruvam udadhi-taöéñu vallayas tä
yad udita-tantu-cayair bhavanti käïcyaù |
iha hariëa-dåçaù phalair yadéyair
vidadhati mauktika-nämbhiç ca härän ||499||
räjaçekharasya | (Smv 86.3)
yävad yävat kuvalaya-dåçä måjyate danta-räjis
tävat tävad dviguëam adhara-cchäyayä çoëa-çociù |
bhüyo bhüyaù priya-sahacaré-darçitädarça-bhittau
dåñövä dåñövä na viramayate päëim adyäpi mugdhä ||500||
devabodhasya |
6. madhyä
virama nätha vimuïca mamäïcalaà
çamaya dépam iyaà samayä sakhé |
iti navoòha-vadhü-vacasä yuvä
mudam agäd adhikäà suaratäd api ||501||
rudraöasya | (ST 1.35f, Spd 3675, Smv 77.4)
dåñöiù snihyati nirbharaà priyatame vaidagdhya-bhäjo giraù
päëiù kuntala-mälikä-viracane tyaktänya-kärya-grahaù |
vakñaù saàvriyate punaù punar idaà bhärälasaà gamyate
jätä subhru manoramä tava daçä kasmäd akasmäd iyam ||502||
kasyacit | (ST 1.39f)
yathä romäïco’yaà stana-bhuvi lasat-sveda-kaëiko
yathä dåñöis tiryak patati sahasä saìkucati ca |
tathä çaìke’muñyäù praëayini daräsvädita-rasaà
na madhyasthaà cetaù praguëa-ramaëéyaà na ca dåòham ||503||
kasyacit |
na vakti premärdraà na khalu parirambhaà racayati
sthitau tasyäà tasyäà kara-kamala-léläà na sahate |
smita-jyotsnä-käntaà mukham abhimukhaà naiva kurute
tathäpy antaù prétià vapuñi pulako’syäù kathayati ||504||
kälidäsasya |
yad anyonya-prema-pravaëa-yuvaté-manmatha-kathä-
samärambhe stambhébhavati pulakair aïcita-tanuù |
tathä manye dhanyaà parama-surata-brahma-nirataà
kuraìgäkñé dékñä-gurum akåta kaïcit sukåtinam ||505||
narasiàhasya | (Srk 374)
7. pragalbhä
gaëòe maëòanam ätmanaiva kurute vaidagdhya-garväd asau
muktvä hema-vibhüñaëäni tanute tälé-daleñu graham |
mandä kanduka-khelanäya bhajate çäréñu çikñä-rasaà
tanvyäç citram akäëòa eva laòahe bhäve nibaddho bharaù ||506||
kasyacit | (Smv 51.12)
doläyäà jaghana-sthalena calatä lolekñaëä lajjate
sajjaà maugdhya-visarjanäya sutanoù çåìgära-mitraà vapuù |
sparçaù kaëöaka-koöibhiù kuöilayä lélä-vane neñyate
dhatte dikñu nirékñaëaà smita-mukhé pärävatänäà rutaiù ||507||
bilhaëasya | (Vc 8.86, Spd 3278, Smv 51.14)
priyasya rüòha-praëayasya käcit
kiïcit samutsärya nitamba-bimbam |
bhruvas tribhägena taraìgitena
salélam ardhäsanam ädideça ||508||
pravara-senasya |
madhura-vacanaiù sa-bhrü-bhaìgaiù kåtäìguli-tarjanair
alasa-valitair aìga-nyäsair mahotsava-bandhubhiù |
asakåd asakåt sphära-sphärair apäìga-vilokitais
tribhuvana-jaye sä païceñoù karoti sahäyatäm ||509||
rudraöasya | (ST 1.42d)
abhyasya smara-daàça-kauçalam upädhyäyér upäsyävayoù
kréòämnäya-rahasya-vastuni mitho’py äséj jigéñä sakhi |
utkampotpulakäìga-saàbhåta-ghana-svedäbilas tan-mayä
sadyo niñpratibhaù sa manmatha-kathä-vaitaëòikaù khaëòitaù ||510||
yogokasya |
8. navoòhä
prathayati mayi vyäjenäìgaà hriyä ca nigühate
kñipati viçada-snigdhaà cakñuù kñaëäc ca niyacchati |
mama ca sahate dåñöä dåñöià punaç ca saméhate
vahati hådaye kämaà bälä na cojjhati vämatäm ||511||
candra-sväminaù |
paöä-lagne patyau namayati mukhaà jäta-vinayä
haöhäçleñaà väïchaty apaharati gäträëi nibhåtam |
na çaknoty äkhyätuà smita-mukha-sakhé-datta-nayanä
hriyä tämyaty antaù prathama-parihäse nava-vadhüù ||512||
amarukasya | (Amaru 38, Sv 2056, Spd 3673; Skm 1128; Vishnudas to UN 5.19)
niryantraëaà vihara mä cirasya praséda
kià vepase pavana-vellita-vallaréva |
kñéroda-caïcala-dåg-aïcala-päta-mätraiù
kréte jane ka iva saàbhrama-saànirodhaù ||513||
govardhanasya |
avacanaà vacanaà priya-saànidhä-
vanavalokanam eva vilokanam |
avayavävaraëaà ca yad aïcala-
vyatikareëa tad-aìga-samarpaëam ||514||
kälidäsasya | (Srk 502, Smv 88.18)
kñipati dayite dåñöià vakräm apäìga-taraìgiëéà
hasitam anabhivyaktaà madhye dadhäti kapolayoù |
mådu mada-kalaà kiïcid väkyaà kathaïcana muïcaté
harati hådayaà prauòheveyaà naväpi nitambiné ||515||
umäpati-dharasya |
9. visrabdha-navoòhä
dåñöä dåñöim adho dadäti kurute näläpam äbhäñitä
çayyäyäà parivåtya tiñöhati baläd äliìgitä vepate |
niryäntéñu sakhéñu väsa-bhavanän nirgantum evehate
jätä vämatayaiva me’dya sutaräà prétyai navoòhä priyä ||516||
çré-harña-devasya | (Nn 3.4, Sv 2072, Srk 469, Spd 3672, Smv 77.2)
api bhujalatotkñepäd asyäù kåtaà parirambhaëaà
priya-sahacarékréòäläpe çrutä api süktayaù |
nava-pariëaya-vréòävatyä mukhonnatiyatnato’py
alasavalitä tiryagdåñöiù karoti mahotsavam ||517||
kälidäsa-nandinaù |
harati ruciraà gäòäçleñe yad-aìgakam aìganä
sthagayati tathä yat-päëibhyäà mukhaà paricumbane |
yad api bahuçaù påñöä kiïcid bravéty aparisphuöaà
ramayatitaräà tenaiväsau manobhinavä vadhüù ||518||
kasyacit | (Sv 2061)
pragalbha-stré-çikñä-niyamita-bhaya-vréòa-mudita-
smarotkampa-svedaà vahati ghanam äliìgati muhuù |
muhuù svädu svairaà vadati nibhåtaà paçyati muhuç
ciräd evaà dhanyä nacira-pariëétä ramayati ||519||
priyäkarasya |
dantägra-grahaëaà karoti çanakair naivädhare khaëòanaà
kaëöhe çliñyati nirbhara-graha-vidhià kartuà punaù çaìkate |
tiñöhaty eva ratäntareñv abhimukhaà naiväbhiyuìkte svayaà
niñprägalbhyatayaiva vallabhataro yünäà navoòhä-janaù ||520||
bhramara-devasya | (Sv 2111)
10. garbhiëé
ävirbhüta-vipäëòura-cchavi mukhaà kñämä kapola-sthalé
savyäpära-pariçlathe ca nayane’nutsäha-mugdhaà vapuù |
çyämébhüta-mukhaà payodhara-yugaà madhyaù svabhävocchrito
jätänyaiva manoharäkåtir aho garbhodaye subhruvaù ||521||
kälidäsa-nandinaù |
häridram ambaram upänta-nibaddha-cakram
ekaà kula-sthiti-vaçäd dadhaté priyäsau |
tat-käla-maìgala-samäcaraëa-prayatna-
vyäsiddha-kelir api maìgam ätanoti ||522||
tasyaiva |
måd-äsaktä hådyaà sthagayati mukhaà cumbati mayi
stanau päëòu-çyämau mama kara-taläd äkñipati ca |
kåte garbhäläpe viçada-hasitaà rakñati ruñä
priyä sarväkäraà viçati hådayaà vallabhatayä ||523||
karëäöa-devasya |
alasa-madhurä snigdhä dåñöir ghanatvam upägatä
kisalaya-rucir nistämbüla-svabhäva-dharodharaù |
trivali-valayä lekhonneyä ghaöanta ivaikataù
prakåti-subhagä garbheëäsau kim apy upapäditä ||524||
tasyaiva |
pariëata-çarakäëòä päëòurä gaëòa-bhittiù
kuca-kalasa-mukha-çréù kälimänaà dadhäti |
vyapanata-kåçabhävaà pénatäm eti madhyaà
vapur atiçaya-gauraà garbham äviñkaroti ||525||
paçupati-dharasya |
11. kula-stré
kurvéthäù çvaçurasya bhaktim adhikäà çvaçrväç ca pädänatià
snehaà bhåtya-jane pratéccha rabhasäd dvärä-gatän bändhavän |
bhartäraà sukha-duùkhayor avikåta-premänubandhodayä
gehe vä vipine’pi vä sahacaré-våttena nityaà bhaja ||526||
kälidäsa-nandinaù |
na nayati bahumänasyäspadaà snigdha-bandhün
na ca guëini samåddhe’py ädaraà yäti täte |
na bhajati dhåtim antar-nandane’py antarätmä
bhavati hi pati-niñöhaà prema sädhvé-janasya ||527||
umäpati-dharasya |
abhyutthänam upägate gåhapatau tad-bhäñaëe namratä
tat-pädärpita-dåñöir äsana-vidhis tasyopacaryä svayam |
supte tatra çayéta tat prathamato jahyäc ca çayyäm iti
präcyaiù putir niveditäù kula-vadhü-siddhänta-dharmä amé ||528||
räjaçekharasya | (Br 4.43)
çiro yad avaguëöhitaà sahaja-rüòha-lajjänataà
gataà ca parimantharaà caraëa-koöi-lagne dåçau |
vacaù parimitaà ca yan madhura-manda-mandäkñaraà
nijaà tad iyam aìganä vadati nünam uccaiù kulam ||529||
kñeméçvarasya |
çuçrüñasva gurün kuru priya-sakhi-våttià sapatné-jane
bhartur viprakåtäpi roñaëatayä mä sma pratépaà gamaù |
bhüyiñöhaà bhava dakñiëä parijane bhogeñv anutsekiné
yänty evaà gåhiëé-padaà yuvatayo vämäù kulasyädhayaù ||530||
kälidäsasya | (Çak. 4.18, Smv 118.1)
12. asaté
sika-tila-taläù sändra-cchäyäs taöänta-vilambinaù
çiçira-marutäà lélä-väsäù kvaëaj-jala-raìkavaù |
avinayavaté-nirviccheda-smara-vyaya-däyinaù
kathaya murale kenämé te kåtä niculadrumäù ||531||
vidyäyäù | (Srk 809)
patyuù kelibhir asthiñu cchid-uratä marma-kñatir narmaëä
çåìgäreëa guru-vyathä samudayaty-uccäöanaà cäöubhiù |
dhyäyantyäù satatotsukena manasä nérandhra-vänériëér
äkaumäram upäsyamäna-muralä-sémä-bhuvaù subhruvaù ||532||
umäpati-dharasya |
yaù kaumära-haraù sa eva hi varas tä eva caitra-kñapäs
te conmélita-mälaté-surabhayaù prauòhäù kadambäniläù
sä caiväsmi tathäpi tatra surata-vyäpära-lélä-vidhau
revä-rodhasi vetasé-taru-tale cetaù samutkaëàhate ||533||
kasyacit | (Srk 815; Spd 3768; Smv 87.9; SD 1.2, Pv 382, CC 2.1.58, 2.13.121, 3.1.78.)
däväléòha-kalevare viöapini präptodgamänaìkurän
agre pallavitair manobhir aciräc cetobhuvä nartitäù |
sänandäçru vilokayanti kalita-svedaà spåçanty ädaräd
utkampäìguli darçayanti madana-kréòämaha-smäriëaù ||534||
jalacandrasya |
tasyäù samprati väsara-krama-namat-toye tamälä-taöe
säkütaà nipatanti vetasa-latä-kuïjodare dåñöayaù |
sotkampa-skhalitäàçuka-stana-taöaà solläsa-käïcé-guëa-
granthi-nyasta-caläìgulé-kisalayaà svedärdra-hastämbujam ||535||
caëòäla-candrasya |
13. kulaöopadeçaù
vayaà bälye bäläàs taruëimani yünaù pariëatäv
apécchämo våddhäàs tad iha kula-rakñä samucitä |
tvayärabdhaà janma kñapayitum anenaika-patinä
na no gotre putri kvacid api saté-läïchanam abhüt ||536||
vidyäyäù | (Sk 3.163, Spd 3761)
unmélad-yauvanäsi priya-sakhi viñamäù çreëayo nägaräëäà
tasmät ko’pi tvayädya prabhåti na sahasä saàmukhaà vékñaëéyaù |
yävac-candrärkam ekaù patir atiçayita-çraddhayä sevitavyaù
kartavyä rüpa-rakñä vacasi na hådayaà deyam asmad-vidhänäm ||537||
çaraëasya |
ärädhyaù patir eva tasya ca pada-dvandvänuvåttir vrataà
kenaitäù sakhi çikñitäsi vipatha-prasthäna-durväsanäù |
kià rüpeëa na yatra majjati mano yünäà kim äcäryakair
güòhänaìga-rahasya-yuktiñu phalaà yeñäà na dérghaà yaçaù ||538||
tasyaiva |
asmäkaà vratam etad eva yad ayaà kuïjodare jägaraù
çuçrüñä madanasya vaktra-madhubhiù santarpaëéyo’tithiù |
nistriàçäù çataçaù patantu çirasaç chedo’thavä jäyatäm
ätméyaà kula-vartma putri na manäg ullaìghanéyaà tvayä ||539||
vaidya-gadädharasya |
kulotkarñät snehät kamitur athavä pätaka-bhayät
sakhi çraddhä te syäd yadi vinayam älambitum api |
kim ebhir dätavyaà parikalayaà çiprä-taöa-ruhäà
karaïjänäà kuïjair avinayavaté-narma-nipuëaiù ||540||
òimbokasya |
14. guptäsaté
dåñöià he prativeçini kñaëam ihäpy asmad-gåhe däsyasi
präyeëäsya çiçoù pitä na virasäù kaupérapaù päsyati |
ekäkiny api yämi satvaram itaù srotas tamäläkulaà
nérandhräs tanum älikhantu jaraöha-cchedänala-granthayaù ||541||
vidyäyäù | (Dr 2.21a, Spd 3769, Smv 87.7, Srk 807)
upänta-pronmélad-viöapi-jaöiläà kautukavaté
kadäcid gantäsi priya-sakhi na çiprätaöa-bhuvam |
yad asyäà muktä-srag-vihita-sita-bhogi-bhramatayä
vayo-rüòhaù keké likhati nakhareëa stana-taöam ||542||
madhoù |
ñañöhyäà gantum araëyam asmi cakitä yaträrcayanté drumän
dåñövaiväpatitä bhujaìgama-bhito vyastäpayänté tataù |
viçliñyad-vasanä vikérëa-kavaré jäta-kñatä kaëöakaiù
käsméti svam ahaà na veda sakhi tad vande vrataà tädåçam ||543||
govinda-sväminaù |
anyäsäà na kim asti veçmani vadhüù kaivaà niçi prävåñi
praiti pränta-taòägam amba gåhiëi svasthäsi me’vasthayä |
bhagno’yaà valayo ghaöo vighaöitaù kñaëëä tanuù kaëöakair
äkräntaù sa tathä bhujaìga-hatakaù kañöaà na yad dañöavän ||544||
pätukasya |
amba çvaçru yadi tvayä hata-çukaù saàvardhanéyas tadä
lauhaà païjaram asya durëayavato gäòhäntaraà käraya |
adyaivaà vadaré-nikuïja-kuhare saàlénam anviñyaté
dañöä yan na bhujaìgamena tad-atiçreyaù kim ebhiù kñataiù ||545||
kasyacit | (Srk 818)
15. vidagdhäsaté
grämänte vasatir mamätivijane düra-praväsé patir
gehe dehavaté jareva jaraté çvaçrür dvitéyä param |
etat päntha våthä viòambayati mäà bälyätiriktaà vayaù
sükñmaà vékñitum akñameha janatä väsonyataç cintyatäm ||546||
balabhadrasya |
ekäkiné para-vaçä taruëé tathäham
asmin gåhe gåha-patiç ca gato vidüram |
kià yäcase tad iha väsam iyaà varäké
çvaçrür mamändha-vadhirä nanu müòha-päntha ||547||
rudrasya | (Kävyälaìkära 7.41)
ambä çete’tra våddhä pariëata-vayasäm agraëér atra täto
niùçeñägära-karma-çrama-çithila-tanur garbha-däsé tathätra |
asmin päpäham ekä katipaya-divasa-proñita-präëa-näthä
pänthäyetthaà yuvatyä kathitam abhimataà vyähåti-vyäja-pürvam ||548||
bhaööasya | (Srk 812, Smv 87.12)
puraù pallé çünyä tad anu ca vidüre’sti nagaraà
paraà päre gaìgaà carama-giri-gämé ca mihiraù |
ito yäntaà pränte mama ramaëam älokayasi cet
tatas te kalyäëaà pathika sa hi tatra praharikaù ||549||
nélokasya |
päntha svaira-gatià vihäya jhaöiti prasthänam ärabhyatäm
atyantaà kari-çükarähit-gavayir bhémaà puraù känanam |
caëòäàçor api raçmayaù pratidiçaà mlänäs tvam eko yuvä
sthänaà nästi gåhe mamäpi bhavato bäläham ekäkiné ||550||
kasyacit | (Srk 810)
16. lakñitäsaté
daçana-padam atisphuöaà vibhäti
sphurati tanuù çrama-väri-siktam äsyam |
avitatham abhidhatsa kämini tväà
kuöila-gatir na dañöavän bhujaìgaù ||551||
kasyacit |
nyastaà na stana-maëòale nakha-padaà kaëöhän na viçleñitä
muktä hära-latä kapola-phalake luptä na paträvalé |
mugdhe yadyapi tena te na daçanair bhinno’dya bimbädharas
tad vailakñya-vijåmbhitair iha tathäpy unnéyate durëayaù ||552||
çrémal-lakñmaëa-senasya |
nirdhautäïjana-lakñma-netram aruëocchünä kapola-sthalé
kräntevädhara-pälir asphuöa-milal-lekhä taöé pärçvayoù |
nidrä-ghürëita-niñprayatna-çithiläny aìgäni te tad vayaà
no vidmaù sakhi saàmukhaù sa bhagavän kasyädya puñpäyudhaù ||553||
umäpati-dharasya |
mélac-cakñur-anukñaëaà pulakiné dhatse yad antar-mudaà
sävajïaà yadupänta-saìkucitayä dåñöyä patià paçyasi |
yad-vakräsv api veña-bhäñita-kaläsv abhyäsam älambase
tan manye sakhi nägarasya viñayaà kasyäpi yätäsi kim ||554||
tasyaiva |
pariëata-sakhé-väì-nirvedän nivåtta-gåha-grahe
sudati madanädvaitäbhyäsän nikuïja-niväsini |
kana-khala-çilotkhelad-gaìgä-skhalad-guru-kékasaù
kathaya katamo vänaprasthäçrame’dya tavätithiù ||555||
pädükasya |
17. veçyä
érñyä kula-stréñu na näyakasya
niùçaìka-kelir na paräìganäsu |
veçyäsu caitad dvitayaà prarüòhaà
sarvasvam etäs tad aho smarasya ||556||
rudraöasya | (ST 1.69)
kupyat pinäki-neträgni-jvälä-bhasmékåtaù purä |
ujjévati punaù kämo manye veçyävalokitaiù ||557||
tasyaiva | (ST 1.70)
sa-çrékolaka-pallavena timiras tämbüla-räga-cchaviù
svacchäyä-daçana-vraëair nakha-padaiç citrä ca paträvalé |
loläpäìga-vilokita-stavakitä karëotpala-çrér iti
vyaktoddépita-bhüñaëaù smaram api kñubhnanti vära-striyaù ||558||
jalacandrasya |
çroëé-bhära-bharälasä dara-galan-mälyopavåtti-cchaläl
lolotkñipta-bhujopadarçita-kuconmélan nakhäìkävaliù |
lolendévara-däma-dérgha-tarayä dåñöyä dhayanté mano
därändolana-lola-kaìkaëa-jhaëat-kärottaraà sarpati ||559||
kåñëa-miçrasya | (Pc 2.34)
samudra-vécéva cala-svabhävä
sandhyäbhra-lekheva muhürta-rägä |
veçyä kåtärthä puruñaà håtasvaà
niñ niñéòitälaktakavaj jahäti ||560||
çüdrakasya | (måcchakaöikä 4.15)
18. däkñiëätya-stré
ämülato valita-kuntala-cäru-cüòa-
cürëälaka-prakara-läïchita-bhäla-bhägaù |
kakñä-niveça-niviòékåta-névir eña
veñaç ciraà jayati kuntala-käminénäm ||561||
räjaçekharasya |
netrayäträçara-kñepais tryambakasyäpi täòané |
bhrü-latä dräviòa-stréëäà dvitéyaà käma-kärmukam ||562||
tasyaiva | (Br. 10.68)
mukhäni cärüëi ghanäù payodharä
nitamba-påthvyo jaghanottama-çriyaù |
tanüni madhyäni ca yasya sobhyagät
kathaà nåpäëäà draviòéjano hådaù ||563||
päëineù |
väco mädhurya-varñiëyo näbhayaù çithiläàçukäù |
dåñöayaç ca calad-bhrükä maëòanäny andhra-yoñitäm ||564||
bhartåmeëöhasya |
draviòénäà dhruvaà lélä-recita-bhrü-late mukhe |
äsajya räjya-bhävaà svaà sukhaà svapiti manmathaù ||565||
kasyacit | (Sk 2.200)
19. päçcätya-stré
prapaïcita-kalä-tantre païcälé-keli-karmaëi |
sarvästra-mokñaà labhate samaà kusuma-kärmukaù ||566||
räjaçekharasya | (Br 10.87)
khelaà saàcarituà taraìga-tarala-bhrü-lekham älokituà
ramyaà sthätum anädarärpita-mano-mudraà ca sambhäñitum |
santyajyojjayiné-janér vivadituà hådyaà ca laìkä-pate
pratyaìgärpaëa-sundaraà ca na jano jänäti rantuà puraù ||567||
tasyaiva | (Br 10.81, Smv 107.25)
cakérya eva caturäç candrikäpäna-karmaëi |
ävantya eva nipuëäù striyaù surata-karmaëi ||568||
tasyaiva | (Sbr 10.82, Sd under 10.68)
täòaìka-valgana-taraìgita-gaëòa-lekha-
mänäbhilambi-dara-dolita-tära-häram |
äçroëi gulpha-parimaëòalitottaréyaà
veçaà namasyata mahodaya-sundaréëäm ||569||
kasyacit |
bähu-dvandve valaya-racanä rakta-kauçeya-sütraiù
sindüränta-stavaka-çavalä sämi sémanta-lakñméù |
dürvä-çyämaà tilakam alike granthilaù keça-päçaù
prétià käçé-nagara-sudåçäm eva veñas tanoti ||570||
kasyacit |
20. udécya-präcye
käntià kuìkuma-keçarän madhuratäà dräkñä-rasasyäsaväd
vaidarbhé-paripäka-püta-vacasaù kävyät kaver märdavam |
pärçväd eva jarätureëa vidhinä taà taà gåhétvä guëaà
såñöä hanta haranti kasya na manaù kaçméra-vämabhruvaù ||571||
umäpati-dharasya |
hüëénäà hariëäìka-päëòu-madhura-çré-bhäji gaëòa-sthale
çobhäà käm api bibhrati praëihitäù kaçméra-vicchittayaù |
apy äsäà stana-maëòale pariëaman mälüragaure çriyaà
saàdhatte nava-sändhya-raçmi-ruciraà mäïjiñöha-paööäàçukam ||572||
tasyaiva |
uttarä-patha-käntänäà kià brümo rämaëéyakam |
yäsäà tuñära-sambhede na mläyati mukhämbujam ||573||
amåta-dattasya |
aträrdra-candana-kucärpita-sütra-hära-
sémanta-cumbi-sicaya-sphuöa-bähu-mülaù |
dürvä-prakäëòa-ruciräsu gurüpabhogo
gauòäìganäsu ciram eña cakästi veñaù ||574||
räjaçekharasya |
väsaù sükñmaà vapuñi bhujayoù käïcané cäìgada-çrér
mälä-garbhaù surabhi-masåëair gandha-tailaiù çikhaëòaù |
karëottaàse nava-çaçi-kalä nirmalaà täla-patraà
veçaù keñäà na harati mano baìga-väräìganänäm ||575||
kasyacit |
21. grämyä
tathäpy akåtakottälahäsa-pallavitädharam |
mukhaà gräma-viläsinyaù sakalaà räjyam arhati ||576||
bhartåmeëöhasya |
bhäle kajjala-bindur indu-kiraëa-spardhé måëäläìkuro
dor-valléñu çaläöu-phenila-phalottaàsaç ca karëätithiù |
dhammillas tila-pallaväbhiñavaëa-snigdhaù svabhäväd ayaà
pänthän mantharayaty anägara-vadhü-vargasya veça-grahaù ||577||
candra-candrasya |
na tathä nägara-stréëäà viläsä ramayanti naù |
yathä svabhäva-mugdhäni våttäni grämya-yoñitäm ||578||
kasyacit |
maïce romäïcitäìgé rati-mådita-tanoù karkaöé-väöikäyäà
käntasyäìge pramodäd ubhaya-bhuja-pariñvakta-kaëöhe nilénä |
pädena preìkhayanté mukharayati muhuù pämaré pheraväëäà
räträv utträsa-hetor våti-çikhara-latä-lambinéà kambu-mäläm ||579||
vidyäyäù |
hala-kñata-kara-sparça-trapayeväsitänanam |
bibharti subhagäbhogaà grämya-stré stana-maëòalam ||580||
äcärya-gopékasya |
22. stré-mätram
yäsäà saty api sad-guëänusaraëe doñänubandhaù sadä
yäù präëän varam arpayanti na punaù sampürëa-dåñöià priye |
atyantäbhimate’pi vastuni vidhir yäsäà niñedhätmakas
täs trailokya-vilakñaëa-prakåtayo vämäù prasédantu vaù ||581||
bibhokasya | (sä.da. 3.116, su.ra.ko. 384, Spd. 3079)
dåçä dagdhaà manasijaà jévayanti dåçaiva yäù |
virüpäkñasya jayinés täù stuve väma-locanäù ||582||
räjaçekharasya | (Srk 395, Vsb 1.2, Sv. 1309, Spd 3078, Smv 37.2)
so’naìgaù kusumäni païca viçikhäù puñpäëi bäëäsanaà
svacchanda-cchidurä madhuvratamayé paìktir guëaù kärmuke |
etat-sädhana utsaheta sa jagaj jetuà kathaà manmathas
tasyämogham amür bhavanti nahi ced astraà kuraìgé-dåçaù ||583||
amara-siàhasya | (Srk 403)
yan-nämäpi sukhäkaroti kalayaty urvém api dyäm iva
präptir yasya yad-aìga-saìga-vidhinä kià yan na nihnüyate |
antaù kià ca sudhä-sapatnam aniçaà jägarti yad-rägiëäà
visrambhäspadam adbhutaà kim api tat-känteti tattväntaram ||584||
kasyacit | (Srk 435)
vyarthaà vilokya kusumeñum asuvyaye’pi
gauré-patékñaëa-çikhi-jvalito manobhüù |
roñäd vaçékaraëam astram upädade yat
sä subhruväà vijayate jagati pratiñöhä ||585||
manovinodasya | (Srk 441)
23. khaëòitä
tava kitava kim äbhir vägbhir abhyarëa-cüta-
kñiti-ruhi kala-kaëöhäläpam äkarëayanté |
rajanim aham alajjäjägaraà päàçulänäm
uñasi vighasa na tväà päëinäpi spåçämi ||586||
dharmayogeçvarasya |
särdhaà manoratha-çatais tava dhürta käntä
saiva sthitä manasi kåtrima-bhäva-ramyä |
asmäkam asti na hi kaçcid ihävakäças
tasmät kåtaà caraëa-päta-viòambanäbhiù ||587||
rudraöasya | (ST 1.41d; Spd 3563; Smv 57.16; Skm 587; Pv. 218)
pädänte patitaù priyaù patatu na pravyakta-bäñpodgamaù
saàjätaù sa na jäyatäà tvam adhunä tad-vaktram aträgatä |
ekähaà taöiné-taöänta-viöapägäre yadä jägaraà
näsét käpi sakhé tadä ghanataù stomävåtäyäà niçi ||588||
äcärya-gopékasya |
kià te bäñpas tirayati dåço kià sakampo’dharas te
gaëòäbhogaù kathaya kim u te kopa-kelé-kañäyaù |
niryaryäde mama hi rajané jägara-kleça-räçer
ekaù säkñé sa khalu muralä-téra-vänéra-kuïjaù ||589||
väsudevasya |
tataç cäbhijïäya sphurad-aruëa-gaëòa-sthala-rucä
manasvinyä rüòha-praëaya-kalahäviñöha-manasä |
aho citraà citraà sphuöam iti lapantyäçru-kaluñaà
ruñä brahmästraà me çirasi nihito väma-caraëaù ||590||
amarukasya | (Dr 4.17, Sv 1324)
24. anya-rati-cihna-duùkhitä
haàho känta raho-gatena bhavatä yat-pürvam äveditaà
nirbhinnä tanur ävayor iti mayä taj-jïätam adya sphuöam |
käminyä smara-vedanäkula-hådä yaù keli-käle kåtaù
so’tyarthaà katham anyathä tudati mäm eña tvad-oñöha-vraëaù ||591||
kasyacit | (Srk 624)
ayaà dhürto mäyävinayamadhuräd asya vacasaù
sakhi pratyeñi tvaà prakåti-sarale paçyasi na kim |
kapole yal-läkñä-bahala-rasa-räga-praëayiném
imäà dhatte mudräm anaticira-våttänta-piçunäm ||592||
solhokasya | (Srk 685)
kim etäù svacchandaà vitatha-çapathoktér vitanuñe
bhajethäs täm eva priya-sahacaréà citta-madhuräm |
yayä yäcïä-namre tava çirasi saubhägya-garima-
praçastir nyasteyaà caraëa-nakha-läkñä-rasa-mayé ||593||
vämadevasya |
läkñä-lakñma-laläöa-paööam abhitaù keyüra-mudrä gale
vaktre kajjala-kälimä nayanayors tämbüla-rägo ghanaù |
dåñöä kopa-vidhäyi maëòanam idaà prätaç ciraà preyaso
lélä-tämarasodare mågadåçaù çväsäù samäptià gatäù ||594||
amaroù (Amaru 53 (88); Spd 3740, Sbh 2215; Smv 82.17; Pv. 222; Daçarüpaka 2.6)
nidrä-ccheda-kañäyite tava dåçau dåñöir mamälohiné
vakño muñöibhir ähataà tava hådi sphürjanti me vedanäù |
äçcaryaà nava-kunda-kuòmala-çikhä tékñëair amébhir nakhaiù
pratyaìgaà tava jarjarä tanur ahaà jätä punaù khaëòitä ||595||
umäpatidharasya |
25. lakñita-virahiëé
kucau dhattaù kampaà nipatati kapolaù karatale
nikämaà niùçväsaù sakalam alakaà täëòavayati |
dåçaù sämarthyäni sthagayati muhur bäñpa-salilaà
prapaïco’yaà kiïcit tava sakhi hådi-sthaà kathayati ||596||
amara-siàhasya | (Srk 750)
ähäre viratiù samasta-viñaya-gräme nivåttiù parä
näsägre nayanaà yad etad aparaà yac caikatänaà manaù |
maunaà cedam idaà ca çünyam akhilaà yad viçvam äbhäti te
tad brüyäù sakhi yoginé kim asi bhoù kià viyoginy api ||597||
räjaçekharasya | (Pv 238, Srk 703 Rajasekhara, UN 13.75)
yat-täléydala-päka-päëòu-vadanaà yan-netrayor durdinaà
gaëòaù päëi-niñevaëäc ca yad ayaà saìkränta-païcäìguliù |
gauré krudhyatu vartate yadi na te tat ko’pi citte yuvä
dhik dhik tväà sahapäàçu-khelana-sakhé-varge’pi yan-nihnavaù ||598||
tasyaiva | (Vsb 2.14, Smv 39.2)
yat-sambhäñaëa-lälaseva kuruñe vaktrendum ardhonnataà
dhatse bähula-tärgaläà kuca-taöe niñkäntibhéty eva yat |
kià vä mantrayate jano’yam iti yat sarvatra çaìkäkulä
taj jäne hådi ko’pi tiñöhati yuvä prauòhaç ca güòhaç ca te ||599||
çilhaëasya |
yad daurbalyaà vapuñi mahaté sarvataç cäspåhä yan
näsälakñyaà yad api nayanaà maunam ekäntato yat |
ekädhénaà kathayati manas tävad eñä daçä te
kosäv ekaù kathaya sumukhi brahma vä vallabho vä ||600||
lakñmédharasya | (Srk 715)
26. virahiëé
çväsäs täëòavitälakäù karatale suptä kapola-sthalé
netre bäñpa-taraìgite pariëataù kaëöhe kalaù païcamaù |
aìgeñu prathama-prabuddha-phaliné lävaëya-saàvädiné
päëòimnä virahocitena gamitä käntiù kathäçeñatäm ||601||
çadhokasya | (Srk 729)
kasmän mläyasi mälatéva måditety äléjane påcchati
vyaktaà noditam ärtayäpi virahe çälénayä bälayä |
akñëor bäñpa-bharaà nigåhya katham apy älokitaù kevalaà
kiïcit-kuòmala-koöi-bhinna-çikharaç cüta-drumaù präìgaëe ||602||
bähvaöasya | (Srk 741)
sä candräd api manmathäd api jaladroëé-saméräd api
trastä manmatha-matta-sindhur akara-kréòä-vihära-sthalé |
kréòä kalpita-käla-kaëöha-kapaöa-svar-bhänu-cakñuù-çravaù-
çreëé sambhåta-duñpraveça-çivira-kréòän na niñkrämati ||603||
mahädevasya |
niùçeñä maëi-païjarävalir asau däty üha-çünyä kåtä
çyenä keli-vaneñu kokila-kulocchedäya saàcäritäù |
kià kurmaù punar atra rätrim akhiläà kalya-kvaëat-kokilä-
keléy-païcama-huìkåteù svayam iyaà yan måtyum äkäìkñati ||604||
çilhaëasya |
prayätes taà bhänau çrita-çakuni-néòeñu taruñu
sphurat-sandhyä-räge çaçini çanakair ullasati ca |
priya-pratyäkhyäna-dviguëa-virahotkaëöhita-dåçä
tadärabdhaà tanvyä maraëam api yatrotsava-padam ||605||
laòükasya | (Sv 1090, Spd 3404)
27. virahiëé-vacanam
jalärdräà cärdräà vä malayaja-rasair mä mama kåthä
våthä sadyaù padma-cchadana-çayanaà mäpi ca vidhäù |
atévärdreëäyaà priya-sakhé çikhé väòava-nibhaù
parétäpaà preyaç cira-viraha-janmä janayati ||606||
narasiàhasya |
våthä gäthä-çlokair alam alam alékäà mama rujaà
kadäcid dhürto’sau kavi-vacanam ity äkalayati |
idaà pärçve tasya prahiëu sakhi lagnäïjana-lava-
sravad-bäñpotpéòa-grathita-lipi täòaìka-yugalam ||607||
çilhaëasya | (Smv 41.6)
gacchämi kutra vidadhämi kim atra kasmiàs
tiñöhämi kaù khalu mamätra bhaved upäyaù |
kartavya-vastuni na me sakhi niçcayo’sti
tväà cetasä param ananya-gatiù smarämi ||608||
kälidäsa-nandinaù |
sakhi malayajaà muïca kñäraà kñate kim ivärpyate
kusumam açivaà kämasyaitat kiläyudham ucyate |
vyajana-pavano mä bhüc chväsän karoti mamädhikän
upacita-bale vyädhäv asmin mudhä bhavati çramaù ||609||
tasyaiva |
viramata viramata sakhyo
naliné-dala-täla-vånta-pavanena |
hådaya-gato’yaà vahnir dhagiti
kadäcij jvalaty eva ||610||
kasyacit | (Spd 3432)
28. virahiëé-ruditam
vallé pädapa-mociteva sutanuù pramläyati pratyahaà
niùçväsäkuöilälakaà karatalotsaìge mukhaà sédati |
näsägrätithayo muhürtam aruëocchünäntayor netrayor
viçrämyanti na sindu-vära-mukula-sthüläù payo-bindavaù ||611||
balabhadrasya |
ko’sau dhanyaù kathaya subhage kasya gaìgä-sarayvo-
stoyäsphäla-vyatikara-khaëat-käri kaìkälam äste |
yaà dhyäyantyäù sumukhi niyataà kajjala-ccheda-bhäïji
vyälumpanti stana-kalasayoù patram açrüëy ajasram ||612||
kasyacit | (Srk 735)
muktänaìgaù kusuma-viçikhän païca cürëékåtägrän
manye mugdhäà praharati haöhät patriëä väruëena |
väräà püraù katham itarathä sphära-netra-praëälé-
vakrodvähas trivali-vipine säraëé-sämyam eti ||613||
räjaçekharasya |
pakñmänte skhalitäù kapola-phalake lolaà luöhantaù kñaëaà
dhäräläs taralocchalat-tanu-kaëäù péna-stanäsphälanät |
kasmäd brühi tavädya kaëöha-vigalan-muktävalé-vibhramaà
bibhräëä nipatanti bäs bäñpa-payasäà prasyandino bindavaù ||614||
tasyaiva | (Srk 663)
kapolaà pakñmabhyaù kalayati kapolän stana-taöaà
stanän näbhià näbher ghanaja-ghanam etya pratimuhuù |
na jänémaù kià nu kva nu kåtam anena vyavasitaà
yad asyäù pratyaìgaà nayana-jala-bindur viharati ||615||
narasiàhasya | (Srk 683)
29. düté-vacanam
vaktrendor na haranti bäñpa-payasäà dhärä-manojïäà çriyaà
niùçväsä na kadarthayanti madhuräà bimbädharasya dyutim |
tanvyäs tvad-virahe vipakva-lavalé-lävaëya-saàvädiné
chäyä käpi kapolayor anudinaà tasyäù paraà çuñyati ||616||
dharmakérteù | (Srk 539)
lävaëyena pidhéyateìgatanimä saàdhäryate jévitaà
tvad-dhyänaiù satataà kuraìgaka-dåçaù kintv etad äste navam |
niùçväsaiù kuca-kumbha-péöha-luöhanaa-pratyudgamän mäàsalaiù
çyämébhüta-kapolam indur adhunä yat tan mukhaà spardhate ||617||
çåìgärasya | (Srk 535)
tvad-arthiné candana-bhasma-digdha-
laläöa-lekhäçru-jaläbhiñiktä |
måëäla-céraà dadhaté stanäbhyäà
smaropadiñöaà carati vrataà sä ||618||
kasyacit | (Sv 1393, Srk 545)
çrotraà tvad-guëa-jäla-püritam abhüd bäñpämbu-püre dåçau
kiàcäsyä mukham andhakäritam abhün niùçväsa-vätormibhiù |
caëòälas tava çoka-vahnir abhito dhanvé jighäàsuù smaras
tasyäù kaëöha-gatägatäni dadhati präëäù kuraìgopamäù ||619||
danokasya |
kaëöhe jévitamänane tava guëäù päëau kapola-stanau
saàtäpas tvayi mänasaà nayanayor acchinna-dhäraà payaù |
sarvaà niñkaruëa tvadéya-virahe sälambanaà kià punas
tasyäù saàprati jévite bata sakhé-vargo nirälambanaù ||620||
jalacandrasya |
30. priya-sambodhanam
vilimpanty etasmin malaya-jarasärdreëa mahasä
diçaà cakraà candre sukåtamaya tasyä måga-dåçaù |
dåçor bäñpaù päëau vadanam asavaù kaëöha-kuhare
hådi tvaà hréù påñöhe vacasi ca guëä eva bhavataù ||621||
acala-siàhasya | (Srk 537, Skv 614, Smv 44.7)
mukhenduù prabhraçyan-nayana-jala-binduù karatale
måëälé-häro’pi jvara iva parétäpa-janakaù |
priyaìgu-çyämäìgyäù sukåtamaya vakre tvayi manä-
ganäkhyeyävastho rati-ramaëa-bäëa-vyatikaraù ||622||
tasyaiva |
candraà candana-kardamena likhitaà sä märñöi dañöädharä
vandyaà nindati yac ca manmatham asau bhaìktvägrahas täìguléù |
kämaù puñpa-çaraù kilet sumano-vargaà lunéte ca yat
tat käà sä subhaga tvayä varat-tanur bätülatäà lambhitä ||623||
räjaçekharasya | (Vsb 2.20, Srk 541, Smv 44.9)
unmélanti nakhair lunéhi vahati kñaumäïcalenävåëu
kréòä-känanam äviçanti valaya-kväëaiù samuträsaya |
itthaà pallava-dakñiëänila-kuhü-kaëöhéñu säìketika-
vyähäräù subhaga tvadéya-virahe rädhä-sakhénäà mithaù ||624||
amaroù | (Spd 3489 satkavicandrasya; Smv 44.13; SD 10.79; Pv 360 çambhoù)
dara-pariëata-dürvä-durbaläm aìga-lekhäà
glapayati na yad asyäù çväsa-janmä hutäçaù |
sa khalu subhaga manye locana-dvandva-värä-
mavirata-paöu-dhärä-vähinénäà prabhävaù ||625||
dhéyékasya |
31. puruñäbhidhänam
tasyäs täpam ahaà mukunda kathayämy eëédåças te kathaà
padminyäù sarasaà dalaà vinihitaà yasyäù satäpe hådi |
ädau çuñyati saìkucaty anu tataç cürëatvam äpadyate
paçcän murmuratäà dadhad dahati ca çväsävadhütaù çikhé ||626||
kasyacit | (Smv 44.25; Srk 553 kasyacit; utpalaräja; Pv 356 çäntikarasya)
nérasaà käñöham evedaà satyaà te hådayaà yadi |
tathäpi déyatäà tasyai gatä sä daçaméà daçäm ||627||
kubja-räjasya |
kuçalaà tasyä jévati kuçalaà påñöäsi jévatéty uktam |
punar api tad eva kathayasi måtäà nu kathayämi yä çvasiti ||628||
çittipasya | (Kuval. 167, Sk 1.97)
tanur lénä talpe priya-sahacaré hasta-kalanän
nija-sthäneìgäni çvasitam api tasyäù çrama-pade |
kva sä käntir yätä bata na çapathais täsv ayam api
pratémaù stré-hatyä tad api tava ceto naöayati ||629||
yuvaräja-diväkarasya |
dhik caëòäla kim älapämi madhupé-jhaìkära-jhaìjhä-marun-
mäkandäìkura-saànipäta-janitas tasyäù sa ko’pi jvaraù |
täù saàtäpa-rujaù sa cäìga-jaòimä säharniçaà jägarä
tvayy äçleña-rasena jévati punas tyakto’nyathä hastakaù ||630||
kasyacit |
32. virahiëé-ceñöä
tväà cintä-parikalpitaà subhaga sä sambhävya romäïcitä
çünyäliìgana-saàcalad-bhuja-yugenätmänam äliìgati |
kià cänyad-viraha-vyathä-praëayiëéà sampräpya mürcchäà cirät
pratyujjévati karëa-müla-paöhitais tvan-näma-manträkñaraiù ||631||
kasyacit | (Srk 555, Spd 3487)
acchinnaà nayanämbu bandhuñu kåtaà täpaù sakhéñv ähito
dainyaà nyastam açeñataù parijane cintä gurubhyo’rpitä |
adya çvaù kila nirvåtià vrajati sä çväsaiù paraiù khidyate
visrabdho bhava viprayoga-janitaà duùkhaà vibhaktaà tayä ||632||
(Amaru 78/110; Sbhv 1407; Smv 44.20; Spd 3486; Pv 364; Daça 4.27)
punaruktävadhi-väsaram etasyäù kitava paçya gaëayantyäù |
iyam iva karajaù kñéëas tvam iva kaöhoräëi parväëi ||633||
dharaëédharasya | (Srk 558)
atraiva svayam eva citra-phalake kampa-skhalal-lekhayä
santäpärtivinodanäya katham apy älikhya sakhyä bhavän |
bäñpa-vyäkulam ékñitaù sapulakaà cütäìkurair arcito
mürdhnä ca praëataù sakhéñu madana-vyäjena cäpahnutaù ||634||
väkküöasya | (Srk 549)
dürvä-çyäma-ruco’pi candana-rasair yat te likhaty äkåtià
soòhuà täpam anéçvarä yad api ca gréñmägamaà väïchati |
yat puñëäti nirasya vibhrama-çukän bälä cakoré-kulaà
müòhas tatra sakhé-janaù sphurati kià susthasya me cetasi ||635||
kasyacit |
33. santäpa-kathanam
sä dhairyämbu-maru-sthalé visåmara-jvälaù sa täpänalas
te muktä-maëayaù kaöhora-taruëa-jvälä-mucaù çarkaräù |
karpürasya rajäàsi bälukam asäv asyäs tu jévädhvagaù
kväpi kväpy upayäti muhyati muhuù kväpî kvacin mürcchati ||636||
mahä-devasya |
måga-çiçu-dåças tasyäs täpaà kathaà kathayämi te
dahana-patitä dåñöä mürtir mayä na hi vaidhavé |
iti tu niyataà näré-rüpaù sa loka-dåçäà priya-
stava çaöhatayä çilpotkarño vidher vighaöiñyate ||637||
väcaspateù | (Dr 2.29, Srk 557)
etasyäù smara-saàjvaraù karatala-sparçaiù parékñyo’dya naù
snigdhenäpi janena däha-bhayataù prasthaà pacaù päthasäm |
nirvéryékåta-candanauñadha-vidhau tasmiàç caöat-käriëo
läja-sphoöam amé sphuöanti maëayo viçve’pi hära-srajäm ||638||
räjaçekharasya | (Br 5.11, Srk 711)
snätä niñpatayälu-locana-payaù puëya-sravanté-jalair
adhyäste nava-candanärdra-naliné-saàvartikä-vedikäm |
pratyekaà smara-jäta-vedasi nijäny aìgäni hutvä kñaëäd
indor abhudayena däsyati punaù sä präëa-pürëähutim ||639||
dharma-yogeçvarasya |
mälyaà måëäla-valayäni jalaà jalärdrä
karpüra-hära-hari-candana-carcitäni |
tasyä navendu-kiraëäç ca na täpa-çäntyai
tvat-saìga-sädhya-viraha-jvara-jarjaräyäù ||640||
puruñottama-devasya |
34. tanutäkhyänam
doläloläù çvasana-marutaç cakñuñé nirjharäbhe
tasyäù çuñyat-tagara-sumanaù-päëòurä gaëòa-bhittiù |
tad-gäträëäà kim iva hi bahu brümahe durbalatvaà
yeñäm agre pratipad uditä candralekhäpy atanvé ||641||
räjaçekharasya | (Srk 552)
ärabdhä makaradhvajasya dhanuñaitasyäs tanur-vedhasä
tvad-viçleña-viçeña-durbalatayä jätä na tävad dhanuù |
tat saàpraty api re praséda kim api premämåta-syandinéà
dåñöià nätha vidhehi sä ratipateù çiïjäpi samjäyatäm ||642||
dhoyékasya |
tasyäs tvad-eka-manasaù smara-bäëa-varñaiù
kärçyaà vapuù çaöha bibharti yathä yathaiva |
stokäyitäçrayatayeva tathä tathaiva
käntir ghané-bhavati lola-vilocanäyäù ||643||
tasyaiva |
spåçantyäù kñämatvaà madana-çaraöaìka-vyatikarät
kuraìgäkñyäs tasyäù çåëu subhaga kautühalam idam |
apürveti trastä pariharati täà kela-hariëé
na viçve’py äçväsaà dadhati gåha-lélä-çakunayaù ||644||
kasyacit | (Smv 44.17)
abhavad abhinava-praroha-bhäjäà
chavi-paripäöiñu yaù puräìgakänäm |
ahaha viraha-vaikåte sa tasyäù
kraçimani saàprati dürvayä vivädaù ||645||
tailapäöéya-gäìgokasya |
35. udvega-kathanam
saughäd udvijate tyajaty upavanaà dveñöi prabhäm aindavéà
dvärät trasyati citra-keli-sadaso veçaà viñaà manyate |
äste kevalam abjiné-kisalaya-prastäri-çayyä-tale
saàkalpopanata-tvad-äkåtir asäyat tena cittena sä ||646||
räjaçekharasya | (Br 5.8, Skv 208, Vsb 3.2, Srk 745)
sodvegä måga-läïchane mukham api svaà nekñate darpaëe
trastä kokila-küjitäd api giraà nonmudrayaty ätmanaù |
itthaà duùsaha-däha-däyini dhåta-dveñäpi puñpäyudhe
mugdhä sä subhage tvayi pratimuhuù premädhikaà puñyati ||647||
çåìgärasya | (Srk 536)
viñaà candrälokaù kumuda-vana-väto hutavahaù
kñata-kñäro häraù sa khalu puöapäko malayajaù |
aye kiàcid vakre tvayi subhaga sarve katham amé
samaà jätäs tasyäm ahaha viparéta-prakåtayaù ||648||
acala-siàhasya |
na kréòä-giri-kandaréñu ramate nopaiti vätäyanaà
düräd dveñöi gurün nirasyati latägäre vihära-spåhäm |
äste sundara sä sakhé-priya-giräm äçväsanaiù kevalaà
pratyäçäà dadhaté tayä ca hådayaà tenäpi ca tväà punaù ||649||
dhoyékasya |
häraà päçavad äcchinatti dahana-präyäà na ratnävaléà
dhatte kaëöhaka-çaìkinéva kalikä-talpe na viçrämyati |
svämin samprati sändra-candana-rasät paìkäd ivodveginé
sä bälä visa-vallaré-valayato vyäläd iva trasyati ||650||
36. niçävasthä-kathanam
asmiàç candramasi prasanna-mahasi vyakopa-kunda-tviñi
präcénaà kham upeyuñi tvayi manäg düre gate preyasi |
çväsaù kairava-korakéyati mukhaà tasyäù sarojéyati
kñérodéyati manmatho dågapi ca dräk candrakäntéyati ||651||
kasyacit | (Spd 3480, Smv 44.10; Pv 355 bhémabhaööasya)
ambhoruhaà vadanam ambakam indukäntaù
päthonidhiù kusuma-cäpa-bhåto vikäraù |
prädurbabhüva subhaga tvayi dürasaàsthe
caëòäla-candra-dhavaläsu niçäsu tasyäù ||652||
caëòäla-candrasya | (Srk 538)
täpo’mbhaù prasåtià pacaù pracayavän bäñpaù praëälocitaù
çväsänartita-dépa-varti-latikäù päëòimni magnaà vapuù |
kià cänyat kathayämi rätrim akhiläà tvad-vartma-vätäyane
hasta-cchatra-niruddha-candra-mahasas tasyäù sthitir vartate ||653||
räjaçekharasya | (Vsb 2.21, Srk 540)
bäñpair niñpatayälubhiù kaluñitä gaëòa-sthalé cintayä
cetaù kätaritaà taraìgitam uraù çväsormibhiù pévaraiù |
itthaà tvad-virahe tadéya-vipadaà devaé triyämaiva vä
talpaà vä paritäpa-khinnam athavä jänäti puñpäyudhaù ||654||
çaraëasya |
niñpatraà saraséruhäà vanam idaà niçcandanä mediné
niñpaìkäni payäàsyapallava-puöä våkñä sakhébhiù kåtäù |
néyante subhaga tvayä rahitayä sotkaëöha-kokékulä-
krandäkarëana-jägarüka-kumudämodästayä rätrayaù ||655||
kasyacit |
37. väsaka-sajjä
talpaà kalpitam eva kalpayati sä bhüyas tanuà maëòitäà
bhüyo maëòayati svayaà ratipater aìgékaroty arcanäm |
gacchantyäà niçi manyate kñatim iva dväraà ciraà sevate
lélä-veçmani sä karoti madana-kläntä varäké na kim ||656||
äcärya-gopékasya |
dåñövä darpaëa-maëòale nija-mukhaà bhüñäà manohäriëéà
dépärciù-kapiçaà ca mohana-gåhaà trasyät-kuraìgé-dåçä |
evaà nau surataà bhaviñyati ciräd adyeti sänandayä
mandaà känta-didåkñayätilalitaà dväre dåg-äropità ||657||
rudraöasya | (ST 1.76a)
alasa-valitaiù premärdrärdrair muhur mukulé-kåtaiù
kñaëam abhimukhair lajjälolair nimeña-paräìmukhaiù |
hådaya-nihitaà bhäväkütaà vamadbhir ivekñaëaiù
kathaya sukåté ko’yaà mugdhe tvayädya vilokyate ||658||
amaroù | (Amaru 4, Srk 508; Sv 1098, Spd 3416, Smv 39.4)
aìgeñv äbharaëaà karoti bahuçaù patre’pi saàcäriëi
präptaà tväà pariçaìkate vitanute çayyäà ciraà dhyäyati |
ity äkalpa-vikalpa-talpa-racanä-saìkalpa-lélä-çata-
vyäsaktäpi vinä tvayä vara-tanur naiñä niçäà neñyati ||659||
jayadevasya | (Gg 6.3)
aratir iyam upaiti mäà na nidrä
gaëayati tasya guëän mano na doñän |
viramati rajané na saìgam äçä
vrajati tanus tanutäà na cänurägaù ||660||
pravarasenasya | (Srk 723, Spd 3427 bilhaëasya, Pv 214)
38. svädhéna-bharörkä
likhati kucayoù patraà kaëöhe niyojayati srajaà
tilakam alike kurvan gaëòäd udasyati kuntalän |
iti caöu-çatair väraà väraà vapuù paritaù spåçan
viraha-vidhuro näsyäù pärçvaà vimuïcati vallabhaù ||661||
rudraöasya | (ST 1.74a)
svämin bhaìgurayälakaà sa-tilakaà bhälaà viläsin kuru
präëeça truöitaà payodhara-taöe häraà punar yojaya |
ity uktvä suratävasäna-sukhitä sampürëa-cadnränanä
spåñöä tena tatheti jäta-pulakä präptä punar mohanam ||662||
tasyaiva | (ST 1.42c; SD 3.73, Smv 80.6)
yävakaà taruëa-paìkaja-prabhe
yoñitaç caraëa-paìkaja-dvaye |
tulya-rägam api sa nyapätayac
cäöu-mätra-karaëa-prayojanaù ||663||
kasyacit |
etäàs te bhramaraugha-néla-kuöilän badhnämi kià kuntalän
kià nyasyämi madhüka-päëòu-madhure gaëòe’tra paträvalém |
kià cäsmin vyapanéya bandhanam idaà paìkeruhäëäà dalat-
koña-çré-muñi sarva-citta-hariëasyäropayämi stane ||664||
süryadharasya |
agaëita-gurur yäcïä-lolaà padäntasadätithiù
samayam avidan mugdhaù käläsaho rati-lampaöaù |
kåtaka-kupitaà hastäghätaà trapä-ruditaà haöhäd
aparigaëayan lajjäyäà mäà nimajjayati priyaù ||665||
äcärya-gopékasya |
39. vipralabdhä
dåñöo’yaà viñavat purä parijano dåñöäyatir värayan
paurväparya-vidäà tvayä nahi kåtäù karëe sakhénäà giraù |
haste candram ivävatärya sarale dhürtena dhig-vaïcitä
tat kià rodiñi kià viñadasi kim unnidräsi kià düyase ||666||
kasyacit |
jïätaà jïäti-janaiù praghuñöam ayaço düraà gatä dhératä
tyaktä hréù pratipädito’py avinayaù sädhvé-padaà projjhitam |
luptä cobhaya-loka-sädhu-padavé-dattaù kalaìkaù kule
bhüyo düti kim anyad asti yad asäv adyäpi nägacchati ||667||
kasyacit | (Spd 3616, Smv 71.14)
sakhi sa vijito véëä-vädyaiù kayäpy apara-striyä
paëitam abhavat täbhyäà tava kñapä-lalitaà dhruvam |
katham itarathä çephäléñu skhalat-kusumäsv api
prasarati nabho-madhye’péndau priyeëa vilambyae ||668||
rudraöasya | (Pv 213; Daçarüpaka 2.23; ST 1.78ad)
sotkaëöhaà ruditaà sakampam asakåd yätaà sa-bäñpaà ciraà
cakñur dikñu niveçitaà sa-karuëaà sakhyä samaà jalpitam |
nägacchaty ucite’pi väsaka-vidhau känte samudvignayä
tat tat kiàcid anuñöhitaà mågadåçä no yatra väcäà gatiù ||669||
tasyaiva | (ST 1.79a)
yat saìketa-gåhaà priyeëa kathitaà sampreñya dütéà svayaà
tac chünyaà suciraà niñevya sudåçä paçcäc ca bhagnäçayä |
sthänopäsana-sücanäya vigalat-sändräïjanair locanair
bhümäv akñaramälikeva likhitä dérghaà rudatyä çanaiù ||670||
rudraöasya | (ST 1.78a)
40. kalahäntaritä
karëe yan na kåtaà sakhéjana-vaco yan nädåtä bandhu-väk
yat-päde nipatann api priyatamaù karëotpalenähåtaù |
tenendur dahanäyate malayajälepaù sphuliìgäyate
rätriù kalpa-çatäyate visalatähäro’pi bhäräyate ||671||
amaroù | (Srk 702)
mayä tävad-gotra-skhalita-hatakopäntaritayä
na ruddho nirgacchann ayam iti vilakñaù priyatamaù |
ayaà tväkütajïaù pariëati-parämarça-kuçalaù
sakhé léko’py äsél likhita iva citreëa kim idam ||672||
bimbokasya | (Smv 84.4, Srk 656)
padopänte känte luöhati tam anädåtya bhavanäd
drutaà niñkrämantyä kim api na mayälocitam abhüt |
aye çroëébhära stanabhara yuväà nirbhara-gurü
bhavabhyäm anyatra vilambo na vihitaù ||673||
gaìgädharasya |
yat-päda-praëataù priyaù paruñayä väcä sa nirvärito
yat-sakhyä na kåtaà vaco jaòatayä yan-manyur eko dhåtaù |
päpasyäsya phalaà tad etad adhunä yac candanendu-dyuti-
präleyämbu-saméra-paìkaja-visair gätraà muhur dahyate ||674||
rudraöasya | (ST 1.77a, Smv 56.1)
dahati viraheñv aìgän érñyäà karoti samägame
harati hådayaà dåñöaù spåñöaù karoty avaçäà tanum |
kñaëam api sukhaà yasmin präpte gate ca na labhyate
kim apaaram ataç citraà yan me tathäpi sa vallabhaù ||675||
amarukasya | (Srk 734)
41. kalahäntaritä-väkyam
sakhi sa subhago manda-sneho mayéti na me vyathä
vidhi-viracitaà yasmät sarvo janaù sukham açnute |
mama tu manasaù santäpo’yaà jane vimukho’pi ya-
tkatham api hata-vréòaà ceto na yäti virägitäm ||676||
amaroù | (Sv 1118, Srk 694)
niùçväsä vadanaà dahanti hådayaà nirmülam unmathyate
nidrä neti na dåçyate priyamukhaà rätrindivaà rudyate |
aìgaà çoñam upaiti päda-patitaù preyäàs tathopekñitaù
sakhyaù kaà guëam äkalayya dayite mänaà vayaà käritäù ||677||
kasyacit | (Amaru 98; Pv. 237, Dr 2.26)
jyotirbhyas tad idaà tamaù samuditaà jäto’yam adbhyaù çikhé
péyüñäd idam utthitaà viña-mayaà chäyäpta-janmätapaù |
ko nämäsya vidhiù praçäntiñu bhaved bäòhaà draòhéyän ayaà
granthir yat priyato’pi vipriyam idaà sakhyaù kåtaà säntvanaiù ||678||
kasyacit | (Sk 2.63)
tal-läkñä-lipi-läïchitäd api mukhäd induù sa kià duùsahaù
saàtäpäya pika-dhvaniù kim u måñä väcäà prapaïcäd api |
kià tasya praëayävadhéraëa-parädhénäd api prekñaëäd
unmélanti sakhi prasüna-dhanuño marma-cchidaù säyakäù ||679||
jalacandrasya |
kathäbhir deçänäà katham api ca kälena bahunä
samäyäte känte sakhi rajanir ardhaà gatavaté |
tato yäval-lélä-kalaha-kupitäsmi priyatame
sapatnéva präcé dig iyam abhavat tävad aruëä ||680||
kasyacit | (Srk 1642)
42. kalahäntaritä-sakhé-vacanam
anälocya premëaù pariëatim anädåtya suhådas
tvayäkäëòe mänaù kim iti sarale preyasi kåtaù |
samäkåñöä hy ete viraha-dahanodbhäsura-çikhäù
sva-hastenäïgäräs tad alam adhunäraëya-ruditaiù ||681||
amaroù (Amaru 66; Sbhv 1170; Smv 56.9, Srk 659)
mayä präg evoktaà kalahavati mä tyäjaya guëaà
bhayes tu preyäàs te svakara-vaçagaà muïcasi mudhä |
aväpto vailakñyaà çara iva punar naiti tad ayaà
svayaà gatväneyaù priya-sakhi karäkarña-vidhinä ||682||
äcärya-gopékasya |
çravasi na kåtäste tävantaù sakhé-vacana-kramä-
çcaraëa-patitoìguñöhägreëäpy ayaà na hato janaù |
kaöhina-hådaye mithyä-mauna-vrata-vyasanäd ayaà
parijana-parityägopäyo na mäna-parigrahaù ||683||
kasyacit | (Srk 687)
jaghanam unnatam äkula-mekhalaà
mukham apäìga-visarpita-tärakam |
idam apäsya gato yadi nirghåëo
nanu vororu sa eva hi vaïcitaù ||684||
kasyacit | (Sv 1168)
sakhi na gaëitä mänonmeñät priya-praëaya-kñatiù
param iha sakhé-vargasyedaà vaco na puraskåtam |
udaya-çikharärüòhe näyaà kalänidhinä balät
kim iti çithilo mäna-granthiù karair na kariñyate ||685||
jalacandrasya |
43. gotra-skhalitam
puras tanvyä gotra-skhalana-cakito’haà nata-mukhaù
pravåtto vailakñyät kim api likhituà daiva-hatakaù |
sphuöo rekhä-nyäsaù katham api sa tädåk pariëato
gatä yena vyaktaà punar avayavaiù saiva taruëé ||686||
amaroù (Amaru 46)
kåthä maivaà cetaù katham api manäg askhalad itaù
pramädäd väëéyaà kim iha karaväëi praëayini |
våthaiväyaà granthir jhaëa-jhaëita-maïjéra-raëitaà
tatas tvat-pädäbjaà yad idam avataàso bhavatu me ||687||
narasiàhasya |
ardhokte bhayam ägato’si kim idaà kaëöhaç ca kià gadgadaç
cäöor asya na ca kñaëo’yam anupakñipteyam ästäà kathä |
brühi prastutam astu saàprati mahat karëe sakhénäà mukhais
tåptir nirbharam ebhir akñara-padaiù präg eva me saàbhåtä ||688||
abhinandasya | (Smv 57.26)
katham api kåta-pratyäpattau priye skhalitottare
viraha-kåçayä kåtvä vyäjaà prakalpitam açrutam |
asahana-sakhé-çrotra-präptià viçaìkya sa-saàbhramaà
vivalita-dåçä çünye gehe samucchvasitaà punaù ||689||
kasyacit | (As 63)
düräd etya dåçä nivärya ca sakhér utkñipta-doù-kaìkaëa-
çroëiù sa-praëayä pidhäya nayana-dvandvaà tavävasthitä |
jïätäséti vipakña-näma gadatä sambhävitä sä tvayä
jévaty eva yadi tvaräà tyaja nanu tväm eva yäciñyate ||690||
äcärya-gopékasya |
44. mäniné
bäle nätha vimuïca mänini ruñaà roñän mayä kià kåtaà
khedo’smäsu na me’parädhyati bhavän sarve’parädhä mayi |
tat kià rodiñi gadgadena vacasä kasyägrato rudyate
nanv etan mama kä taväsmi dayitä näsméty ato rudyate ||691||
amaroù (Amaru 53; Dr 2.17; Sv 1614, Spd 3554, Smv 57.1, Srk 653)
ekaträsana-saàsthitiù parihatä pratudgamäd düratas
tämbülänayana-cchalena rabhasäçelño’pi saàvighnitaù |
äläpo’pi na miçritaù parijanaà vyäpärayanty äntike
käntaà pratyupacärataç caturayä kopaù kåtärthékåtaù ||692||
tasyaiva (Amaru 17, Srk 639, Sv 1583, Spd 3534, Smv 55.6, Dr 2.19, Rask 2.67g)
äçaìkya praëatià paöäntapihitau pädau karotyädarät
vyäjenägatamävåëoti hasitaà na spañöamudvékñate |
mayyäläpavati pratépavacanaà sakhyä sahäbhäñate
tasyästiñöhatu nirbharapraëayitä mäno'pi ramyodayaù ||693||
tasyaiva (Sv. 1590, Spd 3537, Smv 55.11)
dhümäyate manasi mürcchati ceñöiteñu
saàdépyate vapuñi cetasi jäjvaléti |
vaktre parisphurati väci vijåmbhate’syäù
käntävamäna-janito bahumäna-vahniù ||694||
kasyacit |
bäñpäsäraù kathayati bhåçaà gaëòayoù päëòimänaà
çväso bhümnä stana-kalasayoù pénatäm ätanoti |
cittautsukyaà kim api kurute kñämam aìgaà tad asyäs
täruëyasya prasam adhikaà manyur äviñkaroti ||695||
kasyacit |
45. udätta-mäniné
na mando vaktrenduù çrayati na laläöaà kuöilatäà
na neträbjaà rajyaty anuñajati na bhrür api bhidäm |
idaà tu preyasyäù prathayati ruño’ntarvilasitaà
çate’pi praçnänäà yad abhidura-mudrodhara-puöaù ||696||
vaidyadhanyasya | (Srk 688)
érñyä-prasphuritädharoñöha-ruciraà vaktraà na me darçitaà
sädhikñepa-padä manäg api giro na çrävitä mugdhayä |
mad-doñaiù sarasaiù pratäpita-mano-våttyäpi kopo’nayä
käïcyä gäòhatarävabaddha-vasana-granthyä samäveditaù ||697||
käçméra-näräyaëasya | (Sv 1591)
bhrübedho na kåtaù kåtä mukha-çaçi-cchäyäpi näyädåçé
käluñyeëa na lambhitäù kala-giraù kopas tvato lakñyate |
yat prägalbhyam apäsya samprati navé-bhütaà punar lajjayä
yaç cäyaà vinayädaraù praëayitäà muktvä mahän vartate ||698||
kasyacit |
ämådyante çvasitamaruto yat-kucotsedha-kampair
antar-dhyänät truöati ca dåçor yad-bahir-lakñya-läbhaù |
pakñmotkñepa-vyatikara-hato yac ca bäñpas tad ete
bhäväç caëòi truöita-hådayaà manyum ävadeyanti ||699||
kasyacit |
yadyapi çriyam ädhatte bhüñaëänädaras tava |
tathäpy antargataà manyumayaà kathayatéva me ||700||
kasyacit |
46. anurakta-mäniné
valatu taralä dhåñöä dåñöiù khalä sakhi mekhalä
skhalatu kucayor utkampän me vidéryantu kaïcukam |
tad api na mayä sambhävyo’sau punar dayitaù çaöhaù
sphuöati hådayaà maunenäntar na me yadi tat-kñaëät ||701||
amaroù | (Srk 636)
bhrü-bhaìge racite’pi dåñöir adhikaà sotkaëöham udvékñate
kärkaçyaà gamite’pi cetasi tanü-romäïcam älambate |
ruddhäyäm api väci sasmitam idaà dagdhänanaà jäyate
dåñöe nirvahaëaà bhaviñyati kathaà mänasya tasmin jane ||702||
tasyaiva (Amaru 24; Srk 695, Sbh 1580; UN 5.25)
bhrü-bhedo racitaù ciraà nayanayor abhyastam ämélanaà
roddhuà çikñitam ädareëa hasitaà maune’bhiyogaù kåtaù |
dhairyaà kartum api sthirékåtam idaà cetaù kathaïcin mayä
baddho mäna-parigrahe parikaraù siddhis tu daiva-sthitä ||703||
dharmakérteù (Amaru 92; Srk 645, Pv. 231)
tad-vakträbhimukhaà mukhaà vinamitaà dåñöiù kåtä cänyatas
tasyäläpa-kutühaläkulatare çrotre niruddhe mayä |
hastäbhyäm api väritaù sapulakaù svedodgamo gaëòayoù
sakhyaù kià karaväëi yänti sahasä yat kaïcuke sandhayaù ||704||
amaroù (Amaru 11, Sv 1581, Spd 3535, Srk 640)
sphuöatu hådayaà kämaà kämaà karatu tanuà tanuà
na sakhi caöula-premëä käryaà punar dayitena me |
iti sarabhasaà mänäöopäd udérya vacas tayä
ramaëa-padavé säraìgäkñyä sa-çaìkitam ékñitä ||705||
tasyaiva (Amaru 71 (61); Srk 666, Smv 55.1)
47. näyake mäniné-vacanam
kià pädänte luöhasi vimanäù svämino hi svatanträù
kaïcit kälaà kvacid abhiratas tatra kas te’parädhaù |
ägaskäriëy aham iha yayä jévitaà tad-viyoge
bhartå-präëäù striya iti nanu tvaà mamaivänuneyaù ||706||
bhävadevyäù | [Srk 643 väkküöasya; Smv 57.14; Pv 381 kasyacit]
tathäbhüd asmäkaà prathamam avibhinnä tanur iyaà
tato nu tvaà preyän aham api hatäçä priyatamä |
idänéà näthas tvaà vayam api kalatraà kim aparaà
mayäptaà präëänäà kuliça-kaöhinänäà phalam idam ||707||
amaroù | (Amaru 66, Sv 1622, Srk 646)
bhavatu viditaà chadmäläpair alaà priya gamyatäà
tanur api na te doño’smäkaà vidhis tu paräìmukhaù |
tava yathä tathäbhütaà prema prapannam imäà daçäà
prakåti-capale kä naù péòä gate hata-jévite ||708||
tasyaiva (Amaru 27; Sv 1617, Smv 57.6, Srk 657, Pv 223)
kopo yatra bhrü-kuöi-racanä nigraho yatra maunaà
yatränyonya-smitam anunayo yatra dåñöiù prasädaù |
tasya premëas tad idam adhunä vaiñamaà paçya jätaà
tvaà pädänte luöhasi nahi me manyu-mokñaù khaläyäù ||709||
tasyaiva (Amaru 34; Dr. 2.19, Sv 1630, Spd 3562, Smv 84.7, Srk 648)
yadä tvaà candrobhüra avikala-kalä-peçala-vapu-
stad-ärdrä jätähaà çaçadhara-maëénäà prakåtibhiù |
idäném arkas tvaà khara-ruci samutsärita-rasaù
kiranté kopägnén aham api ravi-gräva-ghaöitä ||710||
acalasya | (Spd 3564, Smv 57.20, Srk 647)
47. mäninyäà sakhé-prabodhaù
kiyan-mätraà gotra-skhalanam aparäddhaà caraëayo-
çciraà loöhaty eña grahavati na mänäd viramasi |
ruñaà muïcämuïca priyam anugåhänäyatihitaà
çåëu tvaà yad brümaù priya-sakhi na mäne kuru matim ||711||
manokasya | (Srk 680)
asad-våtto näyaà na ca sakhi guëair eña rahitaù
priyo muktähäras tava caraëa-müle nipatitaù |
gåhäëainaà mugdhe vrajatu tava kaëöha-praëayitä-
mupäyo nästy anyo hådaya-paritäpopaçamane ||712||
kasyacit | (Smv 56.10, Srk 658)
likhann äste bhümià bahir avanataù präëa-dayito
nirähäräù skahyaù satata-ruditocchüëa-nayanäù |
parityaktaà sarvaà hasita-paöhitaà païjara-çukais
tavävasthä ceyaà visåja kaöhine mänam adhunä ||713||
amaroù (Amaru 7; Spd 3551, Smv 56.5, Rask 2.206a)
yad etat te maunaà smitam udayate yan na vadane
yad avyaktä dåñöir yad abhimukha-vämaù sthiti-rasaù |
upäsyänäm édåg-vimatiñu hata-praçrayatayä
hådä düraà yäti priyasakhi navénaù parijanaù ||714||
umäpatidharasya |
päëau çoëatale tanüdari dara-kñämä kapola-sthalé
vinyastäïjana-digdha-locana-jalaiù kià mlänimänéyate
mugdhe cumbatu näma caïcalatayä bhåìgaù kvacit kandalé-
munmélannavamälaté-parimalaù kià tena vismaryate ||715||
päëineù | (Srk 651)
49. anunayaù
rambhoru kñipa locanärdham abhito bäëän våthä manmathaù
saàdhattäà dhanur ujjhatu kñaëam ito bhrü-vallim ulläsaya |
kià cäntar nihitänuräga-madhuräm avyakta-varëa-kramäà
mugdhe väcam udérayästu jagato véëäsu bheré-bhramaù ||716||
bheré-bhramakasya | (Srk 450)
kim iti kavaré yädåk tädåg dåçau kim aïjane
mågamada-masé-patra-nyäsaù sa kià na kapolayoù |
ayam asamayaà kià ca klämyaty asaàsmaraëena te
çaçimukhi sakhé-hasta-nyasto viläsa-paricchadaù ||717||
abhinandasya | (Sk 4.193, Srk 731)
priye maunaà muïca çrutir amåta-dhäräà pibatu me
dåçäv unmélyetäà bhavatu jagad indévara-mayam |
praséda premäpi praçamayatu niùçeñam adhåté-
rabhümiù kopänäà nanu niraparädhaù parijanaù ||718||
òimbokasya | (Srk 670)
yadi vinihitä çünyä dåñöiù kim u sthira-kautukä
yadi viracito maune yatnaù kim u sphurito’dharaù |
yadi niyamitaà dhyäne cakñuù kathaà pulakodgamaù
kåtam abhinayair dåñöo mänaù praséda kim ucyatäm ||719||
amaroù | (Sv 1625, Srk 638)
kapole paträlé karatala-nirodhena måditä
nipéto niùçväsair ayam amåta-hådyo’dhara-rasaù |
muhuù kaëöhe lagnas taralayati bäñpaù stana-taöaà
priyo manyur jätas tava niranurodhe na tu vayam ||720||
kasyacit | (Amaru 67; Srk 664, Skv 489, Sv 1627)
50. mäna-bhaìgaù
dåñöe locanavan-manäì-mukulitaà pärçva-sthite vaktravan
nyag-bhütaà bahir äsitaà pulakavat sparçaà samätanvati |
névé-bandhavadägataà çithilatäà sambhäñamäëe tato
mänenäpasåtaà hriyeva sudåçaù päda-spåçi preyasi ||721||
kasyacit | (Skv 15.496, Spd 3581, Smv 58.2, Srk 699)
cetasy aìkuritaà visäriëi dåçor dvandve dvipaträyitaà
präyaà pallavitaà vacasy upacitaà prauòhaà kapola-sthale |
tat-tat-kopa-viceñöite kusumitaà pädänate tu priye